Łatwiej będzie ukarać zagranicznego kierowcę.
Źródło: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2024/3237
Cele dyrektywy
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/413 (3) ułatwia transgraniczną wymianę informacji dotyczących przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego, a tym samym zmniejsza bezkarność sprawców niebędących rezydentami.
Skuteczne transgraniczne postępowania przygotowawcze w sprawach przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego oraz egzekwowanie kar poprawiają bezpieczeństwo ruchu drogowego, ponieważ powstrzymują kierowców niebędących rezydentami od popełniania przestępstw lub wykroczeń i zachęcają do prowadzenia pojazdów w bezpieczniejszy sposób.
Wiedza obywateli Unii na temat obowiązujących przepisów ruchu drogowego związanych z bezpieczeństwem ruchu drogowego, kar mających zastosowanie w poszczególnych państwach członkowskich oraz wysokiego prawdopodobieństwa nieuniknionej kary sprzyja bezpieczeństwu ruchu drogowego oraz zmniejsza liczbę przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego i zagrożeń związanych z ruchem drogowym.
Dotychczas było łatwiej oszukiwać
Jak wynika z doświadczeń organów ścigania uczestniczących w postępowaniach przygotowawczych w sprawach przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego, obecne brzmienie dyrektywy (UE) 2015/413 nie ułatwiało, w pożądanym stopniu, skutecznego postępowania przygotowawczego w sprawach przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego popełnionych przez kierowców niebędących rezydentami ani egzekwowania kar pieniężnych. Prowadziło to do względnej bezkarności kierowców niebędących rezydentami oraz ma negatywny wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego w Unii. Ponadto prawa podstawowe i prawa procesowe kierowców niebędących rezydentami nie zawsze są przestrzegane w kontekście transgranicznych postępowań przygotowawczych, w szczególności ze względu na brak przejrzystości w ustalaniu wysokości kar pieniężnych i w postępowaniach odwoławczych. Przyjęta dyrektywa ma zatem na celu poprawę skuteczności postępowań przygotowawczych w sprawach przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego popełnionych podczas korzystania z pojazdów zarejestrowanych w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, w którym popełniono przestępstwo lub wykroczenie.
W kraju łatwiej za granicą niekiedy niemożliwe
Przestępstwa lub wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego są klasyfikowane w prawie krajowym jako przestępstwa lub wykroczenia administracyjne albo karne. W związku z tym w zależności od mających zastosowanie procedur krajowych takie przestępstwa lub wykroczenia mogą prowadzić do wszczynania postępowań przez organy administracyjne lub sądowe przed sądami właściwymi w sprawach administracyjnych lub karnych. W większości przypadków państwa członkowskie ścigają takie przestępstwa lub wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego w ramach masowego przetwarzania danych, co w przypadku gdy dokładna identyfikacja kierowcy jest wymagana w prawie państwa członkowskiego popełnienia przestępstwa lub wykroczenia jako warunek wstępny nałożenia odpowiedniej kary, uniemożliwia skuteczne stosowanie lub wydanie europejskiego nakazu dochodzeniowego.
Organy krajowe państwa członkowskiego popełnienia przestępstwa lub wykroczenia, aby móc zidentyfikować sprawców w stopniu pewności wymaganym przez ich prawo krajowe, powinny dysponować skuteczną procedurą zwracania się o wzajemną pomoc do odpowiednich organów krajowych państwa członkowskiego, w którym zarejestrowany jest pojazd, podczas kierowania którym popełniono przestępstwo lub wykroczenie (zwanego dalej „państwem członkowskim rejestracji”), lub państwa członkowskiego zamieszkania osoby zainteresowanej. Procedura ta powinna opierać się na dobrze określonych środkach, które nie mają poważnego wpływu na prawa danych osób.
Należy przypomnieć, że szczególne ramy prawne Unii regulują współpracę wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, która opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych. Konieczne było zatem, aby stosowanie tej dyrektywy nie naruszało praw i obowiązków państw członkowskich wynikających z innych mających zastosowanie przepisów Unii w sprawach karnych.
Określono też obowiązki i kompetencje krajowych punktów kontaktowych, aby zapewnić ich sprawną współpracę ze wszystkimi właściwymi organami uczestniczącymi w postępowaniach przygotowawczych w sprawach przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego, które wchodzą w zakres stosowania dyrektywy. Krajowe punkty kontaktowe będą zawsze dostępne dla właściwych organów oraz będą odpowiadać na ich wnioski bez zbędnej zwłoki. Będzie to miało zastosowanie niezależnie od charakteru przestępstwa lub wykroczenia czy statusu prawnego właściwego organu, a w szczególności niezależnie od tego, czy ten właściwy organ ma kompetencje krajowe, regionalne czy lokalne.
Jest dobrze, ale zawsze może być lepiej
Podstawowe założenia systemu transgranicznej wymiany informacji ustanowionego dyrektywą (UE) 2015/413 okazały się skuteczne. Konieczne są jednak dalsze usprawnienia i dostosowania, aby zaradzić problemom wynikającym z brakujących, błędnych lub niedokładnych danych. W związku z tym nałożono na państwa członkowskie dalsze obowiązki dotyczące konieczności udostępniania niektórych danych w odpowiednich bazach danych oraz ich aktualizowania w celu zwiększenia skuteczności wymiany informacji.
W niektórych państwach członkowskich obserwuje się obecnie zjawisko popełniania poważnych przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego podczas korzystania z samochodów wynajętych w innych państwach członkowskich. Kierowcy takich wynajętych samochodów, którzy popełniają przestępstwa lub wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego, unikają kary, gdyż dotychczas wykorzystywali różnice w przepisach między państwami członkowskimi, a także niedociągnięcia związane z wymianą informacji i wzajemną pomocą.
Przede wszystkim automatyzacja
Umożliwiono krajowemu punktowi kontaktowemu państwa członkowskiego popełnienia przestępstwa lub wykroczenia przeprowadzanie automatycznego wyszukiwania w rejestrach pojazdów w celu uzyskania danych dotyczących użytkowników końcowych pojazdów, w przypadku gdy takie informacje są już dostępne. Ustanowiono okres zatrzymywania danych dotyczących tożsamości poprzednich posiadaczy, właścicieli i użytkowników końcowych pojazdów, aby zapewnić organom odpowiednie informacje potrzebne im do prowadzenia postępowań przygotowawczych.
Zadbano także o prawa osób popełniających wykroczenia. Ponieważ założono, że osoby takie mogą nie być zaznajomione z systemem prawnym państwa członkowskiego popełnienia przestępstwa lub wykroczenia lub mogą nie posługiwać się jego językiem urzędowym lub językami urzędowymi, zapewniono lepszą ochronę praw podstawowych i praw procesowych osób zainteresowanych poprzez ustanowienie obowiązkowych minimalnych wymogów dotyczących treści zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia drogowego.
Zasady prowadzenia postępowań
W przypadku gdy kierowca niebędący rezydentem jest poddawany kontroli drogowej na miejscu, a działanie to prowadzi do wszczęcia postępowania w związku z przestępstwem lub wykroczeniem przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego, temu kierowcy niebędącemu rezydentem należy wysłać zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia drogowego. W przypadku kontroli na miejscu w związku z przestępstwem lub wykroczeniem przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego popełnionym przez kierowcę niebędącego rezydentem oraz w przypadku gdy właściwy organ wyegzekwował karę związaną z popełnionym przestępstwem lub wykroczeniem poprzez pobranie na miejscu grzywny od kierowcy niebędącego rezydentem, kierowca niebędący rezydentem powinien na miejscu otrzymać tylko niektóre istotne elementy zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia drogowego.
W celu zapewnienia, aby zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia drogowego oraz wszelkie dokumenty uzupełniające trafiły rzeczywiście do osoby zainteresowanej, oraz w celu uniknięcia błędnego zaangażowania osób trzecich, których sprawa nie dotyczy, w niniejszej dyrektywie należy ustanowiono przepisy dotyczące doręczania zawiadomień o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia drogowego oraz dokumentów uzupełniających.
Wszystkie dokumenty we właściwym języku
Zarówno zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia drogowego, jak i wszelkie istotne dokumenty uzupełniające należy przesłać w języku dokumentu rejestracyjnego pojazdu. W przypadkach gdy zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia drogowego oraz dokumenty uzupełniające są wysyłane w języku, którego osoba zainteresowana nie rozumie, ta osoba zainteresowana powinna mieć możliwość zwrócenia się o otrzymanie dokumentów uzupełniających w jednym dodatkowym języku urzędowym instytucji Unii innym niż język dokumentu rejestracyjnego pojazdu.
Współpraca
W przypadkach, w których na podstawie informacji uzyskanych z rejestru pojazdów nie można zidentyfikować osoby zainteresowanej w stopniu pewności wymaganym w prawie państwa członkowskiego popełnienia przestępstwa lub wykroczenia, państwa członkowskie powinny współpracować ze sobą w celu potwierdzenia tożsamości osoby zainteresowanej. W tym celu zostanie wprowadzona procedura wzajemnej pomocy służąca identyfikacji osoby zainteresowanej w drodze wniosku o potwierdzenie na podstawie informacji już posiadanych przez właściwy organ państwa członkowskiego popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.
Wskazano, że Państwa członkowskie będą mieć możliwość stosowania tych samych procedur krajowych, które stosowałyby, gdyby przestępstwo lub wykroczenie przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego zostało popełnione przez jednego z ich rezydentów, w celu zidentyfikowania osoby zainteresowanej, która nie jest ich rezydentem. Podjęto decyzję o zwiększeniu pewności prawa w odniesieniu do możliwości zastosowania szczególnych środków podejmowanych w ramach takich procedur, mianowicie w odniesieniu do dokumentów wymagających potwierdzenia lub odmowy przyznania się do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia czy nałożenia na dane osoby obowiązku współpracy przy identyfikacji osoby odpowiedzialnej. Ponieważ środki te powinny mieć takie same skutki prawne dla danych osób jak w sprawach krajowych, osoby te powinny również korzystać z tych samych standardów w zakresie praw podstawowych i praw procesowych.
Projektodawcy dyrektywy podkreślają, że istnieje znaczący problem nieegzekwowania orzeczeń w odniesieniu do przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego popełnionych przez osoby niebędące rezydentami
Portal wiedzy o prawie
Zostanie utworzony portal internetowy (zwany dalej „portalem CBE”) z myślą o dostarczaniu użytkownikom dróg w Unii kompleksowych informacji na temat przepisów ruchu drogowego związanych z bezpieczeństwem ruchu drogowego obowiązujących w państwach członkowskich. Takie informacje muszą być zrozumiałe i dostępne. Informacje te powinny obejmować informacje na temat środków zaskarżenia, wszelkich praw przyznanych danym osobom na podstawie dyrektywy (UE) 2015/413 w tym opcji dotyczących języków, informacje o przepisach o ochronie danych i mających zastosowanie karach, w tym, w stosownych przypadkach, o mających zastosowanie konsekwencjach niefinansowych, a także o systemach i dostępnych środkach płatności grzywien nakładanych za przestępstwa lub wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego. Konsekwencje niefinansowe odnoszą się do systemów punktów karnych lub do faktu, że popełnienie konkretnego przestępstwa lub wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego może prowadzić do zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w postaci tymczasowego lub trwałego cofnięcia prawa jazdy osoby zainteresowanej.
Wdrożenie przepisów
Państwa członkowskie mają obowiązek wdrożenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 20 lipca 2027 r. Niezwłocznie przekazują one Komisji tekst tych przepisów.
Zatem dużo pracy przed naszymi resortami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo ruchu drogowego. Warto może wziąć pod uwagę przepisy ww. dyrektywy opracowując zmiany do ustawy o kierujących pojazdami i innych ustaw zapowiadane tak hucznie przez Ministrów Infrastruktury, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Trzeba też pamiętać, że za moment pojawi się 4 dyrektywa w sprawie praw jazdy, która też przyniesie kilka ważnych zmian.