Czy w dyrektywie nie ma placu manewrowego?

W ostatnim czasie rozgorzała dyskusja na temat konieczności zasadniczych zmian w systemie szkolenia i egzaminowania kandydatów na kierowców. Dla dużej części dyskutujących wszystkie ostatnio proponowane i przyjmowane zmiany, czy to zasad egzaminowania, czy zasad szkolenia, mają charakter kosmetyczny i nie są zmianami „systemowymi”. Wielu „fachowców” wskazuje, że nasze zasady uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami są przestarzałe, a system przygotowania kierowców do jazdy ma już ponad 30 lat i sięga PRL – u. Sugeruje się jednoznacznie, że jest on nastawiony na „oblewanie” kursantów, a część zadań i wymagań jest celowo dołożona do egzaminu tak, żeby było trudniej. W szczególności obrywa się placowi manewrowemu pomimo, że w przypadku kategorii B i tak występują tam zaledwie trzy, w sumie proste, zadania. Niektórzy dają przykład innych krajów europejskich wskazując, że nie ma tam placów manewrowych, a egzaminy za pierwszym razem zdaje większa ilość kierowców. Przyjrzyjmy się temu tematowi na chłodno. Bez emocji.

Po pierwsze trzeba sobie przypomnieć, że od wielu lat wszystkie kraje europejskie (oczywiście w tym Polska) opracowują i przeprowadzają swój egzamin na poszczególne kategorie prawa jazdy na podstawie przepisów wspólnotowych.

Są to przepisy:

Dyrektywy 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie praw jazdy (przekształcenie) (Dz.Urz. UE L 403 z 30.12.2006, str. 18, Dz.Urz. UE L 223 z 26.08.2009 z późniejszymi zmianami)

Wszystkie kraje miały za zadanie wdrożyć te przepisy i według nich przeprowadzać egzaminy. I to zrobiły. Zatem w całej Europie podstawy przeprowadzania egzaminu państwowego na prawo jazdy są jednakowe.

Co ważne przepisy te nie nakładają na poszczególne kraje obowiązku prowadzenia szkolenia w ośrodkach szkolenia. Ale też nie zabraniają go. Nie regulują ilości obowiązkowych godzin szkolenia, wymagań dla ośrodków szkolenia, wymagań dla instruktorów nauki jazdy. Zatem regulowany jest wyłącznie proces egzaminowania.

Cały proces opisany jest w załączniku nr 2 do tej dyrektywy. Zarówno część teoretyczna jak i część praktyczna egzaminu. Opisane są także wymagania dla pojazdów egzaminacyjnych.

Przyjrzyjmy się egzaminowi praktycznemu:

6. Umiejętności i zachowania sprawdzane w odniesieniu do kategorii A1, A2 i A

6.1.	Przygotowanie i techniczna kontrola pojazdu pod kątem bezpieczeństwa ruchu; Osoby ubiegające się o prawo jazdy muszą wykazać się zdolnością przygotowania się do bezpiecznej jazdy przez spełnienie następujących wymogów:
	6.1.1. Dostosowanie stroju ochronnego takiego, jak rękawice, obuwie, ubranie i kask;
	6.1.2. Wybiórcze sprawdzenie stanu opon, hamulców, układu kierowniczego, przełącznika awaryjnego (jeżeli występuje), łańcucha, poziomu oleju, świateł, reflektorów, kierunkowskazów oraz sygnału dźwiękowego;
6.2.	Egzamin obejmuje manewry szczególne pod kątem bezpieczeństwa ruchu
	6.2.1. Podparcie motocykla oraz zdjęcie motocykla z podparcia i przemieszczenie go bez pomocy silnika;
	6.2.2. Zaparkowanie motocykla na podpórce;
	6.2.3. Co najmniej dwa manewry na wolnej prędkości łącznie ze slalomem; powinno pozwolić to na ocenę umiejętności wykorzystywania sprzęgła w połączeniu z hamulcem, zachowaniem równowagi, przeglądu sytuacji oraz pozycji na motocyklu oraz pozycji stóp na ich oparciach;
	6.2.4. Co najmniej dwa manewry na wyższej prędkości, z których jeden wykonany na drugim lub trzecim biegu, przy prędkości co najmniej 30 km/h oraz jeden manewr polegający na objechaniu przeszkody przy prędkości co najmniej 50 km/h; powinno to pozwolić na ocenę umiejętności w zakresie zachowania pozycji na motocyklu, przeglądu sytuacji, zachowania równowagi, techniki jazdy oraz techniki zmiany biegów;
	6.2.5. Hamowanie: co najmniej dwa manewry, w tym hamowanie awaryjne przy prędkości co najmniej 50 km/h; powinno to pozwolić na ocenę umiejętności w zakresie obsługi przedniego i tylnego hamulca, przeglądu sytuacji oraz pozycji na motocyklu.
6.3.	Zachowanie w ruchu drogowym Ubiegający się o prawo jazdy muszą wykonać wszystkie poniższe czynności w normalnym ruchu ulicznym, przy pełnym zachowaniu bezpieczeństwa oraz z zachowaniem należytej ostrożności:
	6.3.1. Ruszanie: po zaparkowaniu, po zatrzymaniu w ruchu; wyjazd z podjazdu;
	6.3.2. Jazda po prostych odcinkach dróg: mijanie pojazdów nadjeżdżających z naprzeciwka, łącznie z wąskimi odcinkami;
	6.3.3. Jazda po łukach;
	6.3.4. Skrzyżowania: zbliżanie się i przekraczanie skrzyżowań oraz rozjazdów;
	6.3.5. Zmiana kierunku ruchu: skręty w prawo i w lewo; zmiana pasa ruchu;
	6.3.6. Wjazd/zjazd z autostrady lub podobnej drogi (jeżeli dostępna): włączanie się do ruchu z pasa wolnego ruchu; zjeżdżanie na pas wolnego ruchu;
	6.3.7. Wyprzedzanie/omijanie: wyprzedzanie innych pojazdów w ruchu (jeżeli możliwe); omijanie przeszkód, np. zaparkowanych pojazdów; wyprzedzanie przez inne pojazdy (jeżeli właściwe);
	6.3.8. Specjalne cechy drogi (jeżeli dostępne): ronda; przejazdy w poziomie szyn; przystanki tramwajowe lub autobusowe; przejścia dla pieszych; jazda pod górę i z góry na długich odcinkach; tunele;
	6.3.9. Zachowanie należytej ostrożności przy wysiadaniu z pojazdu.

A więc są to zadania tożsame z zadaniami stosowanymi podczas polskiego egzaminu na prawo jazdy. Oczywiście w naszej procedurze są one doprecyzowane tak, żeby ich ocena mogła być jednoznaczna. Ale nie odbiegają od wymagań europejskich. Nie są też „specjalnie” dodane. Tu już możemy się zastanowić czy plac manewrowy nie jest potrzebny. Likwidacja placu szczególnie „ułatwi” wykonanie i ocenę takich manewrów jak przemieszczanie motocykla pieszo, manewry w formie slalomu czy ominięcia przeszkody, czy np. hamowanie awaryjne. Trudno sobie wyobrazić ich bezpieczną realizację w ruchu drogowym. Ale może niektórzy po prostu nie mają wyobraźni.

Umiejętności i zachowania sprawdzane w odniesieniu do kategorii B, B1 i BE

7.1.	Przygotowanie i techniczna kontrola pojazdu pod kątem bezpieczeństwa ruchu Osoby ubiegające się o prawo jazdy muszą się wykazać zdolnością przygotowania się do bezpiecznej jazdy przez spełnienie następujących wymogów:
	7.1.1. Ustawienie fotela w celu osiągnięcia prawidłowej pozycji siedzącej;
	7.1.2. Ustawienie lusterek wstecznych, dopasowanie pasów bezpieczeństwa oraz zagłówków, jeżeli pojazd jest w nie wyposażony;
	7.1.3. Sprawdzenie czy drzwi są zamknięte;
	7.1.4. Wybiórcze sprawdzenie stanu opon, hamulców, układu kierowniczego, płynów (poziomu oleju, płynu chłodzącego i płynu spryskiwacza), świateł, reflektorów, kierunkowskazów oraz sygnału dźwiękowego;
	7.1.5. Sprawdzenie czynników bezpieczeństwa związanych z załadowaniem pojazdu: nadwozie, pokrywy, drzwi ładunkowe, zamknięcie kabiny, sposób załadowania, zabezpieczenie ładunku (wyłącznie kategoria BE);
	7.1.6. Sprawdzenie mechanizmu sprzęgającego, przewodów hamulcowych i elektrycznych (wyłącznie kategoria BE);
7.2.	Kategorie B oraz B1: szczególne manewry sprawdzane pod kątem bezpieczeństwa ruchu Egzamin obejmuje manewry wybrane z poniższej listy (co najmniej dwa manewry z czterech punktów, jeden na biegu wstecznym):
	7.2.1. Cofanie po prostej, cofanie ze skrętem w prawo lub w lewo o 90 stopni w ramach tego samego pasa ruchu;
	7.2.2. Zawracanie z wykorzystaniem biegów stosowanych w jeździe do przodu i wstecznego;
	7.2.3. Parkowanie pojazdu przy zachowaniu odstępu (równoległe, na ukos lub skośnie w prawo, przodem lub tyłem, na terenie płaskim, na podjeździe lub zjeździe);
	7.2.4. Hamowanie do zatrzymania; hamowanie nagłe jest fakultatywne.
7.3.	Kategoria BE: szczególne manewry sprawdzane pod kątem bezpieczeństwa ruchu
	7.3.1. Sprzęganie oraz rozprzęganie lub rozprzęganie i ponowne sprzęganie przyczepy z pojazdem mechanicznym; sytuacją wyjściową jest sytuacja gdy pojazd ciągnący stoi obok przyczepy (nie w jednej linii);
	7.3.2. Cofanie po łuku, linię łuku pozostawia się do wyboru Państwom Członkowskim;
	7.3.3. Bezpieczne parkowanie w celu załadunku — rozładunku.
7.4.	Zachowanie w ruchu Ubiegający się o prawo jazdy muszą wykonać wszystkie poniższe czynności w normalnym ruchu ulicznym, przy pełnym zachowaniu bezpieczeństwa oraz z zachowaniem należytej ostrożności:
	7.4.1. Ruszanie: po zaparkowaniu, po zatrzymaniu w ruchu; wyjazd z podjazdu;
	7.4.2. Jazda po prostych odcinkach dróg: mijanie pojazdów nadjeżdżających z naprzeciwka, łącznie z wąskimi odcinkami;
	7.4.3. Jazda po łuku;
	7.4.4. Skrzyżowania: zbliżanie się i przekraczanie skrzyżowań oraz rozjazdów;
	7.4.5. Zmiana kierunku ruchu: skręty w prawo i w lewo; zmiana pasa ruchu;
	7.4.6. Wjazd/zjazd z autostrady lub podobnej drogi (jeżeli dostępna): włączanie się do ruchu z pasa wolnego ruchu; zjeżdżanie na pas wolnego ruchu;
	7.4.7. Wyprzedzanie/omijanie: wyprzedzanie innych pojazdów w ruchu (jeżeli możliwe); omijanie przeszkód, np. zaparkowanych pojazdów; wyprzedzanie przez inne pojazdy (jeżeli właściwe);
	7.4.8. Specjalne cechy drogi (jeżeli dostępne): ronda; przejazdy w poziomie szyn; przystanki tramwajowe lub autobusowe; przejścia dla pieszych; jazda pod górę i z góry na długich odcinkach; tunele;
	7.4.9. Zachowanie należytej ostrożności przy wysiadaniu pojazdu.

W tym przypadku zadań na placu manewrowym faktycznie mamy mało. Bo są tylko 3. Zaczynając od przygotowania do jazdy poprzez jazdę po prostej i po łuku do przodu i do tyłu kończąc na ruszaniu pod górę. I faktycznie rezygnacja z przygotowania do jazdy na placu manewrowym jest możliwa w zasadzie bez problemu, ale powstaje pytanie czy sprawdzenie przygotowania do jazdy w komfortowych warunkach placu manewrowego nie jest lepsze. Oczywiście można to robić na parkingu przed ośrodkiem egzaminowania ale czy na pewno tak chcemy. To samo dotyczy zadania 7.2.1. czyli

„Cofanie po prostej, cofanie ze skrętem w prawo lub w lewo o 90 stopni w ramach tego samego pasa ruchu;”

Na placu manewrowym mamy warunki laboratoryjne. Nie mamy ruchu drogowego czyli innych jego uczestników. Rezygnując z realizacji tego zadania na placu manewrowym, musimy jego realizację przenieść do ruchu drogowego. I teraz pytanie, co jest łatwiejsze cofanie ze skrętem w prawo i cofanie po prostej na spokojnym placu manewrowym, czy w ruchu drogowym. Proponuję sobie na to pytanie odpowiedzieć samemu. Tylko uczciwie i zgodnie z prawdą.

Faktycznie przy dzisiejszym standardowym wyposażaniu pojazdów warto rozważyć rezygnację z manewru ruszanie na wzniesieniu. I tak większość nowych pojazdów jest wyposażana w systemy wspomagające ruszanie pod górę (niewyłączalne) a więc nie ma sensu sprawdzanie umiejętności ruszania pod górę. Powoli zaczyna to być umiejętność sztuczna.

Umiejętności i zachowania sprawdzane w odniesieniu do kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 oraz D1E

8.1.	Przygotowanie i techniczna kontrola pojazdu pod kątem bezpieczeństwa ruchu Osoby ubiegające o prawo jazdy się muszą się wykazać zdolnością przygotowania do bezpiecznej jazdy przez spełnienie następujących wymogów:
	8.1.1. Ustawienie fotela do osiągnięcia poprawnej pozycji siedzącej;
	8.1.2. Ustawienie lusterek wstecznych, dopasowanie pasów bezpieczeństwa oraz zagłówków, jeżeli pojazd jest w nie wyposażony;
	8.1.3. Wybiórcze sprawdzenie stanu opon, hamulców, układu kierowniczego, świateł, reflektorów, kierunkowskazów oraz sygnału dźwiękowego;
	8.1.4. Kontrola układów wspomagania hamulców i kierownicy; kontrola stanu kół, zamocowania kół, fartuchów przeciwbłotnych, szyby przedniej, szyb bocznych i tylnych oraz wycieraczek, poziomu płynów (np. olej silnikowy, płyn chłodzący, płyn spryskiwacza); kontrola i stosowanie pulpitu sterowniczego, łącznie z urządzeniami rejestrującymi określonymi w rozporządzeniu (EWG) nr 3821/85. Ostatni wymóg nie ma zastosowania do osób ubiegających się o prawo jazdy upoważniające do kierowania pojazdami kategorii C1 lub C1E nieobjętymi zakresem tej rozporządzeniu;
	8.1.5. Kontrola ciśnienia powietrza, zbiorników powierza oraz zawieszenia;
	8.1.6. Sprawdzenie czynników bezpieczeństwa związanych z załadowaniem pojazdu: nadwozie, pokrywy, drzwi ładunkowe, mechanizmy zamykające (jeżeli dostępne), zamknięcie kabiny (jeżeli dostępne), sposób załadowania, zabezpieczenie ładunku (wyłącznie kategorie C, CE, C1, C1E);
	8.1.7. Sprawdzenie mechanizmu sprzęgającego, przewodów hamulcowych i elektrycznych (wyłącznie kategorie CE, C1E, DE, D1E);
	8.1.8. Zdolność do podejmowania szczególnych środków bezpieczeństwa pojazdu; kontrola nadwozia, drzwi serwisowych, wyjść awaryjnych, urządzeń pierwszej pomocy, gaśnic oraz innych urządzeń bezpieczeństwa (wyłącznie kategorie D, DE, D1, D1E).
	8.1.9. Czytanie map drogowych, planowanie trasy, łącznie z wykorzystaniem elektronicznych systemów nawigacji (fakultatywnie).
8.2.	Egzamin obejmuje manewry szczególne pod kątem bezpieczeństwa ruchu
	8.2.1. Sprzęganie oraz rozprzęganie lub rozprzęganie i ponowne sprzęganie przyczepy z pojazdem mechanicznym; sytuacją wyjściową jest sytuacja, w której pojazd ciągnący stoi obok przyczepy (nie w jednej linii) (wyłącznie kategorie CE, C1E, DE, D1E);
	8.2.2. Cofanie po łuku, linię łuku pozostawia się do wyboru Państwom Członkowskim;
	8.2.3. Bezpieczne parkowanie w celu załadunku/rozładunku; przy rampie/platformie załadowczej lub podobnym urządzeniu (wyłącznie kategorie C, CE, C1, C1E);
	8.2.4. Parkowanie w celu umożliwienia pasażerom opuszczenia autobusu lub wejścia do niego w bezpieczny sposób (wyłącznie kategorie D, DE, D1, D1E).
8.3.	Zachowanie w ruchu Ubiegający się o prawo jazdy muszą wykonać wszystkie poniższe czynności w normalnym ruchu ulicznym, przy pełnym zachowaniu bezpieczeństwa oraz z zachowaniem należytej ostrożności:
	8.3.1. Ruszanie: po zaparkowaniu, po zatrzymaniu w ruchu; wyjazd z podjazdu;
	8.3.2. Jazda po prostych odcinkach dróg: mijanie pojazdów nadjeżdżających z naprzeciwka, łącznie z wąskimi odcinkami;
	8.3.3. Jazda po łuku;
	8.3.4. Skrzyżowania: zbliżanie się i przekraczanie skrzyżowań oraz rozjazdów;
	8.3.5. Zmiana kierunku ruchu: skręty w prawo i w lewo; zmiana pasa ruchu;
	8.3.6. Wjazd/zjazd z autostrady lub podobnej drogi (jeżeli dostępna): włączanie się do ruchu z pasa wolnego ruchu; zjeżdżanie na pas wolnego ruchu;
	8.3.7. Wyprzedzanie/omijanie: wyprzedzanie innych pojazdów w ruchu (jeżeli możliwe); omijanie przeszkód, np. zaparkowanych pojazdów; wyprzedzanie przez inne pojazdy (jeżeli właściwe);
	8.3.8. Specjalne cechy drogi (jeżeli dostępne): ronda; przejazdy w poziomie szyn; przystanki tramwajowe lub autobusowe; przejścia dla pieszych; jazda pod górę i z góry na długich odcinkach; tunele;
	8.3.9. Zachowanie należytej ostrożności przy wysiadaniu pojazdu.
8.4.	Kierowanie pojazdem w sposób bezpieczny i energooszczędny
	8.4.1. Kierowanie pojazdem w taki sposób, by zapewnić bezpieczeństwo uczestników ruchu oraz zmniejszyć zużycie paliwa i emisje w czasie przyśpieszania, zwalniania, jazdy pod górę i w dół, w razie potrzeby przez ręczną zmianę biegów.

Ze względów oczywistych w przypadku egzaminów realizowanych samochodami ciężarowymi czy autobusami, już dyskusja na temat placów i konieczności ich posiadania się kończy. Mało kto wyobraża sobie realizację zadań parkowania samochodem ciężarowym w realnym ruchu drogowym.

Zatem podsumowując, kto chce likwidacji placu manewrowego?. Wyłącznie Ci przedsiębiorcy, którzy prowadzą szkolenie w zakresie prawa jazdy kategorii B. Czy likwidacja tego placu przyczyni się do poprawy jakości szkolenia. Trudno jednoznacznie powiedzieć. Czy przyczyni się do wzrostu stresu egzaminacyjnego (cofanie w ruchu drogowym)? Na pewno. Czy podniesie zdawalność? Oj chyba nie. Czyli trzeba się zastanowić czy naprawdę jest to problem naszego systemu. A może warto zapytać inne kraje dlaczego nie mają placów na kategorię B (bo na pozostałe kategorie też mają place lub szkolenie odbywa się na przydrożnych parkingach). Chodzi tylko o koszty bo wygoda i bezpieczeństwo realizacji niektórych zadań na wyłączonych z ruchu placach jest niezaprzeczalna.

Warto tylko rozważyć jaki kształt te place powinny mieć.

Warto też zapytać wszystkich, którzy z taką zaciekłością atakują obecne rozwiązania wskazując, że zmiany nie są systemowe, żeby odpowiedzieli na pytanie jak w szczegółach i z uzasadnieniem powinien wyglądać „nowy” system uzyskiwania uprawnień. Bo jak do tej pory to od lat słyszymy, że trzeba coś zmienić i ma to być systemowo ale nikt nie pokusił się na wskazanie jakie to systemowe zmiany powinny być wdrożone. Albo chociaż jaki kraj powinniśmy naśladować.

Krytykować potrafi każdy. Mało kto potrafi coś stworzyć i uzasadnić dlaczego to jest lepsze od obecnego.

Ocena umiejętności i zachowań podczas egzaminu

9.1.	W każdej z powyższych sytuacji w ruchu ocena musi uwzględniać stopień swobody, z jaką ubiegający się o prawo jazdy obsługuje urządzenia sterujące pojazdu, oraz wykazaną przez niego zdolność do jazdy w ruchu, z zachowaniem pełnego bezpieczeństwa. Przez cały czas egzaminu egzaminator musi czuć się bezpieczny. Błędy w ruchu lub niebezpieczne zachowanie bezpośrednio wpływające na bezpieczeństwo pojazdu egzaminacyjnego, jego pasażerów lub innych użytkowników dróg jest karane niezdaniem egzaminu, niezależnie od tego czy egzaminujący lub osoba towarzysząca musi interweniować. Jednakże egzaminujący może podjąć decyzję o kontynuowaniu sprawdzianu umiejętności i zachowań lub jego przerwaniu.
9.2.	Podczas oceny egzaminatorzy zwracają szczególną uwagę, czy osoba ubiegająca się o prawo jazdy kieruje pojazdem w sposób defensywny i społecznie przyjazny. Powinno to dotyczyć ogólnego stylu jazdy i zostać uwzględnione w ogólnej ocenie ubiegającego się. Obejmuje to wyuczoną i zdecydowaną (bezpieczną) jazdę, biorąc pod uwagę stan drogi oraz warunki pogodowe, jak również warunki ruchu, interesy innych użytkowników dróg (w szczególności słabiej chronionych) oraz zdolność przewidywania.
9.3.	Ponadto egzaminujący oceni czy osoba ubiegająca się o prawo jazdy:
	9.3.1. Zachowuje kontrolę nad pojazdem; biorąc pod uwagę: właściwe stosowanie pasów bezpieczeństwa, lusterek wstecznych, zagłówków; fotela; właściwe korzystanie ze świateł i innych urządzeń; właściwe stosowanie sprzęgła, skrzyni biegów, systemu przyspieszania i hamowania (łącznie z systemem trzeciego hamulca (jeżeli dostępny), układu sterowania; kontrolę nad pojazdem w różnych okolicznościach, przy różnych prędkościach; opanowanie na drodze; masę, wymiary oraz charakterystyki pojazdu; masę oraz rodzaj ładunku (wyłącznie kategorie BE, C, CE, C1, C1E, DE, D1E); komfort pasażerów (wyłącznie kategorie D, DE, D1, D1E) (baz nagłych przyspieszeń, gwałtownego hamowania — płynna jazda);
	9.3.2. Kieruje pojazdem w sposób ekonomiczny, bezpieczny i energooszczędny, biorąc pod uwagę obroty na minutę, zmianę biegów, hamowanie i przyspieszanie (wyłącznie kategorie B, BE, C, CE, C1, C1E, D, DE, D1, D1E);
	9.3.3. Obserwacja: obserwacja dookoła; właściwe korzystanie z lusterek; spostrzegawczość na dalekie, średnie i bliskie odległości;
	9.3.4. Pierwszeństwo ruchu/ustępowanie pierwszeństwa: pierwszeństwo ruchu na skrzyżowaniach, punktach węzłowych oraz rozjazdach; ustępowanie pierwszeństwa przy innych okazjach (np. przy zmianie kierunku ruchu, zmianie pasa ruchu, manewrach szczególnych);
	9.3.5. Właściwa pozycja na drodze: właściwa pozycja na drodze, na pasie ruchu, na rondzie, na łuku — odpowiednia do rodzaju i charakterystyki pojazdu; zajmowanie pozycji;
	9.3.6. Zachowanie odstępu: zachowywanie właściwego odstępu z przodu i z boku; zachowywanie właściwego odstępu od innych użytkowników dróg;
	9.3.7. Prędkość: nie przekraczanie maksymalnej dopuszczalnej prędkości; dostosowanie prędkości do warunków pogody/ruchu oraz tam, gdzie jest to właściwe, do krajowych ograniczeń prędkości; jazda z prędkością pozwalającą na zatrzymanie na właściwym odcinku widocznej i wolnej drogi; dostosowanie prędkości do ogólnej prędkości tych samych użytkowników drogi;
	9.3.8. Sygnalizacja świetlna, znaki drogowe i inne oznakowania: postępowanie według wskazań sygnalizacji świetlnej; postępowanie zgodnie ze wskazaniami osób kierujących ruchem; postępowanie zgodnie ze wskazaniami znaków drogowych (zakazu i nakazu); podjęcie działań stosownych do oznakowań poziomych dróg;
	9.3.9. Kierunkowskazy: sygnalizowanie skrętu, gdy jest to konieczne, poprawnie i w odpowiednim czasie; właściwe wskazywanie kierunku; podjęcie stosownych działań wobec sygnalizowania skrętu przez innych użytkowników dróg;
	9.3.10. Hamowanie i zatrzymywanie: zmniejszanie prędkości ruchu, hamowanie lub zatrzymywanie zależnie od okoliczności; zdolność przewidywania; stosowanie różnych układów hamulcowych (wyłącznie w przypadku kategorii C, CE, D, DE); stosowanie układów ograniczania prędkości innych niż hamulcowe (wyłącznie w przypadku kategorii C, CE, D, DE).

10. Długość egzaminu

Długość egzaminu oraz pokonana odległość musi wystarczyć do oceny umiejętności oraz zachowań określonych w części B w niniejszym załączniku. W żadnym przypadku czas jazdy na drodze nie powinien być krótszy od 25 minut w przypadku kategorii A, A1, A2, B, B1 oraz BE, i od 45 minut w przypadku pozostałych kategorii. Czas ten nie obejmuje przyjęcia osoby egzaminowanej, przygotowania pojazdu, kontroli technicznej pojazdu pod kątem bezpieczeństwa ruchu, manewrów szczególnych oraz ogłoszenia wyniku egzaminu praktycznego.

11. Lokalizacja egzaminu

Część egzaminu obejmująca manewry specjalne może być przeprowadzana na specjalnym placu manewrowym. Tam gdzie jest to wykonalne, część sprawdzająca zachowania w ruchu powinna być przeprowadzana na drogach poza obszarem zabudowanym, drogach szybkiego ruchu, autostradach (lub im podobnych), jak też na wszystkich rodzajach ulic (osiedla, strefy 30 i 50 km/h, miejskie trasy szybkiego ruchu), które powinny odzwierciedlać zróżnicowanie trudności sytuacji, które napotkać można w ruchu. Egzamin powinien również odbywać się w warunkach zmiennego natężenia ruchu. Czas spędzony w ruchu na drodze powinien zostać w optymalny sposób wykorzystany do oceny egzaminowanego we wszystkich różnych obszarach ruchu, ze szczególnym uwzględnieniem przemieszczania się między tymi obszarami.

Podsumowanie

Zatem odpowiadając na tytułowe pytanie. Tak, w dyrektywie są place manewrowe. Tak, dopuszcza ona wykonanie manewrów specjalnych na specjalnym placu manewrowym. Zatem nie wprowadzajmy czytelników i słuchaczy w błąd, że dyrektywa nie przewiduje placów manewrowych. Dyrektywa nie nakazuje, ale daje możliwość ich wykorzystania. Szczególnie w przypadkach kiedy poprawia to bezpieczeństwo zarówno osób egzaminowanych  i egzaminatorów.

Warto też pamiętać, że dyrektywa określa wymagania minimalne dając jednocześnie krajom członkowskim prawo do ustanawiania wyższych wymagań.