Kierunki zmian – 4 dyrektywa w sprawie praw jazdy po decyzji PE

Ostatnio spotkała mnie przyjemność rozmawiania z wieloma instruktorami nauki jazdy i właścicielami szkół jazdy podczas corocznych warsztatów doskonalenia zawodowego dla instruktorów nauki jazdy zorganizowanych przez OSOLive w Toruniu. Jednym z tematów jaki podjęliśmy w naszej ożywionej dyskusji był kierunek w którym zmierza branża, a przede wszystkim czynniki które ten kierunek kształtują.
Podczas dyskusji doszliśmy do wniosku, że takim głównym czynnikiem jest Unia Europejska, która w postaci kolejnych dyrektyw wskazuje co w najbliższych kilku lub kilkunastu latach powinno być w poszczególnych krajach UE wdrożone aby móc zrealizować główny cel czyli „wizję zero”.
Odpowiadając na pytanie co się będzie działo w najbliższych latach w prawie polskim i planując swoją działalność na przyszły okres, warto pamiętać, że właśnie 21 października 2025 r. została przyjęta 4 dyrektywa w sprawie praw jazdy. Obecnie oczekuje one na formalną publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej czyli Europejskim Dzienniku Ustaw. Po publikacji rząd polski (i nie tylko) będzie miał 3 lata na przygotowanie nowych przepisów, zarówno ustawowych jak i wykonawczych (rozporządzeń) zmierzających do wdrożenia przepisów nowej dyrektywy. Będzie to bardzo intensywny okres w branży. Trzeba mieć na uwadze, że zmiany będą wymagały wszystkie przepisy dotyczące procesu uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami, zatem będzie to najlepszy czas, aby powalczyć i zaplanować jak najlepsze warunki pracy dla ośrodków szkolenia kierowców, ośrodków egzaminacyjnych instruktorów, egzaminatorów, urzędów wydających prawa jazdy, i nadzorujących cały proces uzyskiwania uprawnień, a przede wszystkim dla przyszłych i obecnych kierowców.
Zatem przyjrzyjmy się założeniom przyjętej dyrektywy.

1. Wprowadzenie jednolitego mobilnego prawa jazdy dla wszystkich krajów UE, uznawanego nawzajem. Prawo jazdy mobile będzie wydawane jako prawo jazdy podstawowe. Dopiero na życzenie będzie wydawane prawo jazdy plastikowe.

2. Zmiana założeń dla egzaminu państwowego na prawo jazdy w tym:

• egzaminy na prawo jazdy powinny gwarantować, że szkolenia kierowców przygotowują ich do ograniczania swojego wpływu na emisje, w tym poprzez ekojazdę, a także do prowadzenia pojazdów bezemisyjnych lub niskoemisyjnych
• w związku z rosnącą dostępnością i wykorzystaniem zaawansowanych systemów wspomagania kierowcy oraz systemów jazdy zautomatyzowanej konieczne jest uwzględnienie wymagań dotyczących tych systemów w testach teoretycznych, aby zapewnić kierowcy ogólną wiedzę na temat zalet, ograniczeń i ryzyka związanego z systemami jazdy zautomatyzowanej. Wymagania te obejmują w szczególności obszar użytkowania systemów jazdy zautomatyzowanej, występowanie żądań przejęcia kontroli przez systemy jazdy zautomatyzowanej oraz pozostałe obowiązki kierowcy podczas aktywacji systemów jazdy zautomatyzowanej.

3. Minimalny wiek osób ubiegających się o różne kategorie prawa jazdy powinien zostać ustalony na poziomie Unii. Niemniej jednak państwa członkowskie powinny mieć możliwość ustalenia wyższej granicy wieku dla kierowców niektórych kategorii pojazdów w celu dalszego promowania bezpieczeństwa ruchu drogowego. Państwa członkowskie powinny, w przypadku niektórych kategorii lub w drodze wyjątku, mieć możliwość ustalenia niższej granicy wieku, aby uwzględnić uwarunkowania krajowe. W szczególności, aby umożliwić prowadzenie pojazdów straży pożarnej, ochrony ludności i służb ratunkowych, a także pojazdów przeznaczonych do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

4. Aby uwzględnić potrzeby młodych mieszkańców państw członkowskich w zakresie mobilności, takie jak konieczność pokonywania dużych odległości na obszarach słabo zaludnionych, gdzie brakuje odpowiednich alternatywnych środków mobilności osobistej, państwa członkowskie, po uprzedniej zgodzie Komisji, powinny mieć możliwość obniżenia minimalnego wieku do 15 lat w przypadku wydawania prawa jazdy ograniczonego do ich terytorium dla niektórych typów pojazdów kategorii B1. Ważne jest, aby takie obniżenie minimalnego wieku nie wpłynęło negatywnie na bezpieczeństwo ruchu drogowego. W związku z tym Komisja powinna, przed wyrażeniem zgody, należycie ocenić wpływ obniżenia minimalnego wieku na bezpieczeństwo ruchu drogowego, biorąc pod uwagę wszelkie istotne informacje dostarczone przez ekspertów z państw członkowskich.

5. Kluczem do zielonej transformacji jest większa obecność pojazdów napędzanych paliwami alternatywnymi. W niniejszej dyrektywie należy uwzględnić możliwość wprowadzenia nowych modeli o większej masie w ramach kategorii prawa jazdy B i BE. W związku z tym posiadacze prawa jazdy kategorii B lub BE powinni mieć prawo jazdy, z zastrzeżeniem doświadczenia w prowadzeniu pojazdów w uzyskanej kategorii, do kierowania pojazdami silnikowymi, zarówno w celu przewożenia osób, jak i towarów, napędzanymi w całości lub w części paliwami alternatywnymi, zgodnie z definicją zawartą w art. 2 dyrektywy Rady 96/53/WE, o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3500 kg.

6. Kursy doszkalające dla doświadczonych kierowców mogą poprawić bezpieczeństwo ruchu drogowego poprzez podnoszenie świadomości i wymaganie od kierowców zdobywania dodatkowego doświadczenia w zakresie nowych technologii, takich jak zaawansowane systemy wspomagania kierowcy i systemy autonomicznej jazdy. W tym kontekście, a także w kontekście szkolenia kierowców przed wydaniem prawa jazdy, wykorzystanie symulatorów może być przydatne w doskonaleniu ważnych umiejętności jazdy, takich jak reagowanie na niekorzystne warunki i sytuacje awaryjne.

7. W kontekście stopniowej digitalizacji i automatyzacji, coraz bardziej rygorystycznych wymogów dotyczących redukcji emisji w transporcie drogowym, a także stałego postępu technologicznego w pojazdach o napędzie silnikowym, konieczne jest zapewnienie wszystkim kierowcom aktualnej wiedzy na temat nowych technologii, bezpieczeństwa ruchu drogowego i zrównoważonego rozwoju. Promowanie przez państwa członkowskie kształcenia ustawicznego kierowców, na przykład poprzez oferowanie uczestnictwa w kursach bezpiecznej jazdy z informacją zwrotną, może przyczynić się do bardziej inkluzywnej mobilności. Może to mieć kluczowe znaczenie dla aktualizowania umiejętności doświadczonych kierowców w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, nowych technologii, zmian masy pojazdu, co poprawia efektywność paliwową i ogranicza emisje, oraz zarządzania prędkością.

8. Kierowcy posiadający prawo jazdy wydane przez państwo członkowskie, w którym mają miejsce zamieszkania, w wyniku wymiany na prawo jazdy wydane przez państwo trzecie powinni być uprawnieni do poruszania się po całej Unii tak, jakby pierwotnie uzyskali to prawo jazdy w Unii. Prawo to przyczynia się do swobodnego przepływu osób w Unii.

9. Kierowcy nie powinni być zwolnieni z nałożonych na nich wymogów odzyskania prawa jazdy lub prawa jazdy poprzez zmianę miejsca zamieszkania. Jednocześnie należy wyjaśnić, że wszelkie zachowania obywateli lub brak zdolności fizycznej lub psychicznej do kierowania pojazdami powinny prowadzić do bezterminowego zakazu prowadzenia pojazdów wyłącznie w przypadku, gdy jest to należycie uzasadnione. Należy określić warunki, na podstawie których inne państwa członkowskie niż to, które nałożyło taki zakaz, będą mogły wydać prawo jazdy tej osobie, jeśli zostanie to uznane za właściwe na podstawie świadomej decyzji, i będą ograniczone do terytorium państw członkowskich, które nie wprowadziły bezterminowego zakazu.

10. W celu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego należy wprowadzić ogólnounijny system prowadzenia pojazdów z osobą towarzyszącą dla określonych kategorii praw jazdy. Przepisy takiego systemu powinny zapewniać wnioskodawcom możliwość uzyskania prawa jazdy w odpowiednich kategoriach przed osiągnięciem wymaganego minimalnego wieku. Korzystanie z tych praw jazdy powinno jednak być uzależnione od obecności doświadczonego kierowcy, na przykład członka rodziny. W takich sytuacjach państwa członkowskie powinny mieć możliwość, ze względu na bezpieczeństwo ruchu drogowego, określenia na swoim terytorium bardziej rygorystycznych warunków i przepisów dotyczących wydanych przez nie praw jazdy.
    • Program jazdy z asystą mógłby, bez uszczerbku dla jego ogólnego celu, jakim jest poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, przyczynić się do zwiększenia dostępności i atrakcyjności zawodu kierowcy ciężarówki dla młodszych pokoleń, aby poszerzyć ich możliwości zawodowe i pomóc w rozwiązaniu problemu niedoboru kierowców w Unii. W związku z tym państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania tego programu do praw jazdy kategorii C1, C1E i C, oprócz praw jazdy kategorii B, a wydane w związku z tym prawa jazdy powinny być wzajemnie uznawane przez państwa członkowskie stosujące ten szerszy zakres programu.
    • Program jazdy pod opieką nie powinien ograniczać istniejących możliwości państw członkowskich w zakresie obniżania minimalnego wieku dla kategorii B i stosowania powiązanych warunków na szczeblu krajowym.

11. Warunki i wymogi określone w dyrektywie (UE) 2022/2561 dotyczące prowadzenia autobusów kategorii D i DE od pewnego wieku po uzyskaniu kwalifikacji zawodowych powinny zostać uproszczone, bez uszczerbku dla bezpieczeństwa ruchu drogowego.

12. Należy zapewnić, aby kierowcy, którzy po raz pierwszy uzyskują prawo jazdy, nie zagrażali bezpieczeństwu ruchu drogowego. Dla początkujących kierowców należy ustanowić co najmniej dwuletni okres próbny, w trakcie którego powinny obowiązywać surowsze przepisy lub kary za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu

Wydaje się, że nie jest tego dużo, i większość zaraz będziemy mieć wdrożone, ale jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach. Aby wdrożyć szczegółowo poszczególne przepisy, zmiany będą też wymagały przepisy właśnie uruchamiane poprzez procedowane w Sejmie czy w senacie ustawy. Zmiany będą wymagały rozporządzenia, ale pewnie i systemy teleinformatyczne. I ten czas na ich przygotowanie i wdrożenie właśnie za chwilę zaczyna biec.
I na koniec. To nie jedyna dyrektywa którą trzeba będzie wdrożyć w najbliższym czasie. Druga jest długo oczekiwana, a jest to dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ogólnounijnych skutków niektórych zakazów prowadzenia pojazdów. Ale o niej następnym razem.