Czy starosta może zatrzymać prawo jazdy za 24 punkty?.

Ostatnie daleko idące zmiany w systemie punktów karnych oprócz zmian podwyższających mandaty wpłynęły także na część przepisów związanych z wydawaniem uprawnień do kierowania pojazdami. Projektodawcy przy okazji zmian w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym oraz w ustawie  z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami postanowili zrobić porządki w niezmiernie skomplikowanych przepisach dotyczących wydawania, zatrzymywania i cofania uprawnień do kierowania pojazdami rozrzuconych nie tylko w tych ustawach, ale także w przepisach przejściowych ustaw, które na przestrzeni co najmniej 7 lat dokonywały zmian w tych ustawach. Większość tych zmian spowodowana była koniecznością przesunięcia wejścia w życie niektórych przepisów, których prawidłowe działanie jest powiązane z wejściem w życie nowego systemu teleinformatycznego Centralnej Ewidencji Kierowców. Data wdrożenia tego systemu jest odraczana już od lat, a termin jego wdrożenia nadal jest nieznany. Robiąc poprawki w tak wielu ustawach trzeba niestety mieć odpowiednią ilość czasu na sprawdzenie czy coś poprawiając nie spowodujemy, że inne procedury przestaną działać. Niestety w tym przypadku coś poszło nie tak i ustawodawca spowodował przypadkowo, że starosta nie ma już podstawy prawnej do wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy po otrzymaniu informacji, że osoba ta przekroczyła liczbę 24 punktów za wykroczenia w ruchu drogowym.

Prześledźmy teraz zmiany, które wpłynęły na powstanie tej niewątpliwie korzystnej dla kierowców „dziury” w przepisach.  

W 2015 r. w  ustawie o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 marca 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 541 z późn. zm.) ustawodawca wskazał jednoznacznie, że podstawą do wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy przez starostę co dnia wskazanego w komunikacie informującym o wdrożeniu Centralnej Ewidencji Kierowców jest przepis art. 7 ust. 1 pkt 5 tej ustawy (przepis przejściowy) wskazujący jako właściwe punkty karne uzyskane na podstawie przepisów art. 130 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca1997 r. – Prawo o ruchu drogowym. Przepis ten brzmi następująco:

„Art. 7

1. 1.       Do dnia wskazanego w komunikacie, który minister właściwy do spraw informatyzacji ogłasza w swoim dzienniku urzędowym oraz na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej, określającego termin wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających wprowadzenie, przekazywanie, gromadzenie i udostępnianie z centralnej ewidencji kierowców danych o naruszeniach, o których mowa rozdziale 15 ustawy zmienianej w art. 5:
2. starosta wydaje decyzję administracyjną o zatrzymaniu prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem w przypadku przekroczenia liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego otrzymanych na podstawie art. 130 ust. 1 ustawy wymienionej w art. 4;”

Warto zauważyć, że przepis art. 130 ust. 1 ustawy – Prawo o ruchu drogowym w tym okresie nie był uchylony, a więc działał i stanowił podstawę do nakładania tzw. „punktów karnych” na kierowców.

Już w 2018 r. ustawodawca ponownie postanowił dokonać zmian w przepisach i ponownie były one związane z przesunięciem wejścia w życie niektórych przepisów związanych z CEK. I tak ustawa o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 maja 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 957 z późn. zm.) pozwoliła na uchylenie przepisów art. 130 ust. 1 ustawy – Prawo o ruchu drogowym, ale wprowadziła jednocześnie przepis art. 16 (cały czas przepis przejściowy), dzięki któremu pomimo uchylenia przepisów art. 130 ust. 1 ustawy – Prawo o ruchu drogowym z dniem 4 czerwca 2018 r., dotychczasowe przepisy tego artykułu miały zastosowanie do dnia ogłoszenia komunikatu o wdrożeniu CEK. Przepis ten brzmiał następująco:

„Art. 16

1. Przepis art. 130 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, stosuje się do dnia wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających wprowadzenie, przekazywanie, gromadzenie i udostępnianie z centralnej ewidencji kierowców danych o naruszeniach, o których mowa w art. 130 ustawy zmienianej w art. 1.
2. Minister właściwy do spraw informatyzacji ogłasza w swoim dzienniku urzędowym oraz na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej komunikat określający termin wdrożenia rozwiązań technicznych, o których mowa w ust. 1. Komunikat ogłasza się w terminie co najmniej 3 miesięcy przed dniem wdrożenia rozwiązań technicznych określonym w tym komunikacie.”

A więc podstawa prawna do wydania przez starostę decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy w przypadku przekroczenia 24 punktów za naruszenia w ruchu drogowym nadal pozostawała aktywna i był nią art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawie o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 marca 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 541 z późn. zm.).

Taki stan rzeczy miał miejsce do wejścia w życie przepisów ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 grudnia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 2328) czyli do dnia 17 września 2022 r.

Od tego momentu podstawą do naliczania i gromadzenia punktów za wykroczenia w ruchu drogowym stał się art. 17 tej ustawy (czyli także przepis przejściowy). Niestety ustawa ta uchyliła także wcześniej wymieniony przepis art. 16 ustawa o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 maja 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 957 z późn. zm.) co spowodowało, że uchylono definitywnie przepisy art. 130 ustawy – Prawo o ruchu drogowym (nawet te stosowane przejściowo). Nie dokonano jednak zmiany brzmienia art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 marca 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 541 z późn. zm.) pozostawiając odesłanie do art. 130 ustawy – Prawo o ruchu drogowym (powinna być dokonana zmiana na art. 17 ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 grudnia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 2328). Nie wprowadzono także innego przepisu przejściowego. Tak więc od 17 września 2022 r. wspomniana podstawa prawna dla starosty do wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy nie może być stosowana, a więc starosta nie może zatrzymać prawa jazdy po otrzymaniu informacji o przekroczeniu przez kierowcę 24 „punktów karnych”.

Brzmienie przepisu art. 17 ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 grudnia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 2328) jest następujące:

„Art. 17

1. Do dnia wdrożenia rozwiązań technicznych, o których mowa w komunikacie ministra właściwego do spraw informatyzacji wydanym na podstawie art. 14 ust. 2 ustawy zmienianej w art. 14, Policja prowadzi ewidencję kierujących pojazdami silnikowymi oraz motorowerami naruszających przepisy ruchu drogowego. Określonemu naruszeniu popełnionemu przez osobę uprawnioną do kierowania pojazdem silnikowym lub motorowerem przypisuje się odpowiednią liczbę punktów w skali od 1 do 15 i wpisuje się ją do tej ewidencji.
2. Punkty za naruszenie przepisów ruchu drogowego wpisane do ewidencji usuwa się po upływie 2 lat od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia wydanego w sprawie o naruszenie.
3. Jeżeli w sprawie o naruszenie, o którym mowa w ust. 1, nałożono grzywnę w drodze mandatu karnego stanowiącą dochód budżetu państwa lub gdy grzywnę nałożył w drodze mandatu karnego organ Inspekcji Transportu Drogowego, punkty przypisane temu naruszeniu usuwa się z ewidencji po upływie 2 lat od daty uiszczenia grzywny za naruszenie.
4. Do dnia wdrożenia rozwiązań technicznych, o których mowa w komunikacie ministra właściwego do spraw informatyzacji wydanym na podstawie art. 14 ust. 2 ustawy zmienianej w art. 14, informację o uiszczeniu grzywny, o której mowa w ust. 3, przekazują Policji w drodze teletransmisji danych właściwy naczelnik urzędu skarbowego oraz Główny Inspektor Transportu Drogowego, niezwłocznie po odnotowaniu płatności.
5. Ewidencja, o której mowa w ust. 1, obejmuje także naruszenia przepisów ruchu drogowego, o których mowa w art. 130 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, popełnione przed dniem wejścia w życie art. 14 pkt 2 niniejszej ustawy. Do tych naruszeń w zakresie liczby przypisanych punktów oraz ich usuwania stosuje się przepisy dotychczasowe.”

Warto zauważyć, że w przepisie tym (ust. 5) przewidziano sposób postępowania z osobami, dla których punkty były gromadzone  na podstawie art. 130 ustawy – Prawo o ruchu drogowym”.

Kolejnym przepisem przejściowym na jaki należy zwrócić uwagę jest przepis art. 18 ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 grudnia 2021 r. Stanowi on dla starosty bezpośrednią podstawę prawną do wydania decyzji o skierowaniu osoby posiadającej uprawnienie do kierowania pojazdem na kontrolne sprawdzenie kwalifikacji w razie przekroczenia 24 punktów – na wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym w razie przekroczenia, w okresie roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy, liczby 20 punktów czy stwierdzenia, że kierujący w okresie 2 lat od dnia wydania mu po raz pierwszy prawa jazdy popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub trzy określone wykroczenia. Pozwala także staroście na wydanie decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym w razie niepoddania się sprawdzeniu kwalifikacji. Przepis ten brzmi następująco:

„Art. 18. Do dnia wdrożenia rozwiązań technicznych, o których mowa w komunikacie ministra właściwego do spraw informatyzacji wydanym na podstawie art. 14 ust. 2 ustawy zmienianej w art. 14, starosta wydaje decyzję:

1. o skierowaniu osoby posiadającej uprawnienie do kierowania pojazdem na kontrolne sprawdzenie kwalifikacji w razie przekroczenia 24 punktów – na wniosek komendanta wojewódzkiego Policji;

2. o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym w razie:

• stwierdzenia, na podstawie prawomocnych rozstrzygnięć, że kierujący pojazdem silnikowym w okresie 2 lat od dnia wydania mu po raz pierwszy prawa jazdy popełnił:
  • przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub
  • trzy wykroczenia określone w art. 86 § 1, 1a lub 2, art. 86b § 1, art. 87 § 1, art. 92a § 2, art. 92b, art. 97a lub art. 98 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 2021 r. poz. 2008, 2052, 2269 i 2328)
  • przy czym decyzja o cofnięciu uprawnienia jest wydawana na wniosek komendanta wojewódzkiego Policji;
• w razie niepoddania się sprawdzeniu kwalifikacji w trybie określonym w pkt 1.”

Został tez wprowadzony przepis przejściowy wyjaśniający sposób postępowania z osobami wobec których już toczą się postępowania:

„Art. 20 Do postępowań w sprawie skierowania na kontrolne sprawdzenie kwalifikacji, o cofnięcie uprawnienia do kierowania pojazdami, a także do szkoleń kierowców, o którym mowa odpowiednio w art. 114 ust. 1 pkt 1, art. 130 ust. 3 i art. 140 ust. 1 pkt 3, 3a i pkt 4 lit. a ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.”

Podsumowując w skrócie procedura postępowania z osobą, która przekroczy liczbę 24 punktów karnych jest obecnie następująca:

1. Zatrzymanie osoby na drodze przez Policję i nałożenie mandatu i punktów w ilości, która spowoduje przekroczenie liczby 24 punktów za wykroczenia (także w przypadku GiTD),
2. Brak zatrzymania prawa jazdy przez Policję na drodze, ponieważ zatrzymanie prawa jazdy może nastąpić dopiero przy następnej kontroli,
3. Wpisanie punktów do ewidencji,
4. Przekazanie informacji o przekroczeniu punktów do ewidencji i starosty
5. Starosta nie wydaje decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy bo nie ma podstawy prawnej.
6. Wystosowanie wniosku przez Policję do starosty o sprawdzenie kwalifikacji w związku z przekroczeniem 24 punktów, 
7. Skierowanie na egzamin sprawdzający kwalifikacje (art. 18 pkt 1 ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 grudnia 2021 r)
8. W przypadku wyniku pozytywnego – brak działania ponieważ kierowca posiada prawo jazdy które nie zostało mu zatrzymane (ewentualne przekazanie informacji o pozytywnym wyniku).
9. W przypadku wyniku negatywnego – decyzja o cofnięciu uprawnień (art. 103 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami)
10. W przypadku niestawienia się na egzamin – decyzja o cofnięciu uprawnienia na podstawie (art. 18 pkt 3 ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 grudnia 2021 r.)

Na koniec warto podkreślić, że popełniony przez ustawodawcę błąd został już zauważony. Z naszych źródeł wiemy, ze zostały rozpoczęte intensywne prace nad projektem ustawy, który poprawi tą i inne nieścisłości występujące w przepisach.

Tomasz Piętka