Nowelizacja Kodeksu Karnego podpisana – nie tylko przepadek pojazdu

Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (dalej „ustawa”) jest obszerną nowelizacją Kodeksu karnego, która prezentuje nową politykę karną, polegającą na podwyższeniu zagrożenia karą, zwłaszcza wobec sprawców przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu i wolności seksualnej. Celem ustawy jest dalsze ograniczanie przestępczości oraz ochrona istotnych wartości społecznych (życie, zdrowie, wolność seksualna) i zabezpieczenie społeczeństwa przed sprawcami szczególnie niebezpiecznych przestępstw.

Ustawą wprowadza się możliwość orzeczenia przez sąd zakazu warunkowego zwolnienia wobec osoby skazanej na karę dożywotniego pozbawienia wolności za czyn popełniony przez niego po prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na karę dożywotniego pozbawienia wolności albo karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 20 lat. Sąd może orzec taki zakaz jeżeli charakter i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób.

Nowym rozwiązaniem jest zobowiązanie sądu do orzeczenia na wniosek pokrzywdzonego środka karnego polegającego na zakazie przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, jak również nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności. Ustawa definiuje, że zakaz kontaktowania się z określoną osobą obejmuje wszelkie czynności związane z próbą nawiązania kontaktu z osobą chronioną, w tym podejmowane przez skazanego za pośrednictwem innej osoby lub z wykorzystaniem sieci teleinformatycznej.

Ustawa przewiduje rozszerzenie możliwości karania nieletnich sprawców, którzy ukończyli 15 lat, jak dorosłych – rozszerzenie to obejmuje kwalifikowane typy zabójstwa oraz zgwałcenie w typie podstawowym i zgwałcenie kwalifikowane przez następstwo w postaci śmierci pokrzywdzonego.

Zmiana Kodeksu karnego umożliwia również karanie (na zasadach określonych w Kodeksie karnym) nieletniego, który po ukończeniu 14 lat, a przed ukończeniem 15, jest sprawcą zabójstwa kwalifikowanego określonego w art. 148 § 2 lub 3.

Przepisy ustawy zawierają modyfikację katalogu kar poprzez wykreślenie oddzielnej kary 25 lat pozbawienia wolności oraz podwyższenie z 15 do 30 lat górnej granicy kary pozbawienia wolności.

W zakresie przedawnienia przestępstw ustawa przewiduje:

1. wydłużenie okresu przedawnienia zabójstwa z 30 do 40 lat;
2. zmianę w zakresie przedawniania niektórych przestępstw popełnionych na szkodę małoletniego – obecnie przedawnienie karalności takich przestępstw nie może nastąpić przed ukończeniem przez pokrzywdzonego 30. roku życia, wskutek zmiany przedawnienie nie będzie mogło nastąpić przed ukończeniem przez niego 40. roku życia;
3. zwiększenie liczby przestępstw niepodlegających przedawnieniu o przestępstwa określone w: art. 148 § 2 pkt 2 lub § 3, popełnione w związku
   ze zgwałceniem małoletniego poniżej 15 lat lub w związku ze zgwałceniem ze szczególnym okrucieństwem; w art. 156 § 1 i art. 197 § 4 w związku z art. 11 § 2; w art. 197 § 4 lub 5, popełnionych na szkodę małoletniego poniżej 15 lat lub jeżeli sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem;

Ustawa rozszerza dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, na kierowców, którzy po spowodowanym wypadku, a przed poddaniem go badaniu na zawartość alkoholu lub środka odurzającego spożywali alkohol lub zażywali środek odurzający – chyba, że zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Istotne obostrzenie sankcji dotyczyć będzie m.in. nietrzeźwych sprawców przestępstw określonych w art. 173 § 1 k.k. (sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym), w art. 174 k.k. (sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym) oraz w art. 177 § 1 k.k. (spowodowanie wypadku, wskutek którego doszło do naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia innej osoby). W takich przypadkach ustawa ustanawia obligatoryjny przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstwa w ruchu lądowym albo równowartości takiego pojazdu. Przepadku nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych (do 100 tys. zł) na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Przewidziane jest zaostrzenie kary wymierzanej sprawcy, który bezpośrednio po popełnieniu w stanie nietrzeźwości lub odurzenia jednego ze wskazanych w ustawie przestępstw, spożywa napój alkoholowy lub zażywa środek odurzający w celu uniknięcia odpowiedzialności, wykazując, że w czasie popełnienia przestępstwa był trzeźwy lub nie był odurzony.

Ustawa zwiększa także ochronę prawnokarną dla przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, o których mowa w rozdziale XXV Kodeksu karnego, popełnionych na szkodę małoletniego poniżej 15 lat poprzez rozszerzenie znamion czynów zabronionych lub zwiększenie sankcji karnej.

Ustawa przewiduje trzymiesięczny okres vacatio legis, z wyłączeniem przepisów dotyczących obligatoryjnego przepadku pojazdu mechanicznego albo jego równowartości, które wejdą w życie po upływie roku od dnia ogłoszenia ustawy. Zmiany Kodeksu karnego wykonawczego dotyczące elektronicznej kontroli miejsca pobytu w związku z udzieloną przerwą w wykonaniu kary pozbawienia wolności, wejdą natomiast w życie z dniem 1 stycznia 2026 r.