Progi zwalniające ruch – kiedy ich zastosowanie jest konieczne.

W ostatnich czasach jednym z głównych elementów infrastruktury pasywnej dyscyplinujących kierowców na drogach są różnego rodzaju progi zwalniające ruch. Urządzenia te służą do wymuszenia fizycznego ograniczenia prędkości pojazdów samochodowych w miejscach i na tych odcinkach dróg, na których konieczne jest skuteczne ograniczenie prędkości ruchu pojazdów, a inne metody nie mogą być stosowane lub ich skuteczność jest niewystarczająca.

Oczywiście takie jest szczytne założenie montowania progów, ale niestety w dużej części przypadków progi są montowane jako jedyna rozpatrywana metoda ograniczenia szybkości ruchu. Często dzieje się to bez większej analizy zarówno potrzeby ograniczenia ruchu na danym odcinku drogi, ani układu drogi. Doprowadza to bardzo często do sytuacji, w której na spokojnej dotychczas drodze, na której nie było przekroczeń prędkości czy wypadków, montowany jest szereg progów zwalniających nieodpowiadających sytuacji drogowej, które zamiast rozsądnie ograniczać prędkość, ograniczają ją nadmiernie i jednocześnie przyczyniają się do niszczenia zawieszeń pojazdów przez nie przejeżdżających. Dlaczego tak się dzieje, bo nikt nie analizuje sytuacji drogowej i montuje progi np. wyspowe na środkach pasów ruchu małych uliczek uważając, że pojazdy będą zawsze przejeżdżały mając taką wyspę pomiędzy kołami i nie zakładając, że zwyczajna sytuacja drogowa w tym miejscu może powodować konieczność najeżdżania na te progi w sposób niezgodny z założeniami.

Dlatego też warto wiedzieć, że nie zawsze i nie wszędzie możliwe jest montowanie najtańszych rozwiązań drogowych.

Warto też nie polegać wyłącznie na opinii okolicznych mieszkańców „aktywistów”, którzy jakby mogli to w ogóle wyeliminowaliby ruch samochodowy, ale za każdym razem dokonać rzetelnej analizy sytuacji na drodze.

Przyjrzyjmy się zatem możliwościom wynikającym z przepisów.

Zagadnienia związane z możliwymi rozwiązaniami technicznymi dotyczącymi progów zwalniających reguluje rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (Dz.U. z 2019 r. poz. 2311).

Zgodnie z tymi przepisami do wymuszenia fizycznego ograniczenia prędkości pojazdów samochodowych stosuje się progi zwalniające i progi podrzutowe. Każde z tych urządzeń ma określoną dopuszczalną prędkość, przy której samochód osobowy średniej wielkości może przejechać przez próg bez wyraźnych niedogodności ruchu oraz bez zagrożenia bezpieczeństwa. Prędkość ta określona jest mianem granicznej prędkości przejazdu.

Progi zwalniające

Progi zwalniające są urządzeniami bezpieczeństwa ruchu drogowego wykonanymi w formie wygarbienia.

Można stosować na obszarze zabudowanym na drogach lokalnych, dojazdowych, zbiorczych, a także w wyjątkowych przypadkach na drogach głównych.

Oprócz progów zwalniających, a w zasadzie w uzupełnieniu do nich w celu niedopuszczenia do najechania na próg zwalniający z niebezpieczną prędkością dopuszcza się stosowanie geometrycznych lub technicznych elementów wymuszających zmniejszenie prędkości pojazdu co najmniej do 120% granicznej prędkości przejazdu przez próg. Elementami takimi mogą być poprzeczne przegrody na jezdni, m.in. w strefach ruchu uspokojonego, tzw. szykany, poprzeczne wysepki, kwietniki itp., zmuszające do zmiany kierunku lub toru ruchu.

Warto wiedzieć, że niedopuszczalne jest stosowanie progów zwalniających:

• na ulicach i drogach wyjazdowych pojazdów straży pożarnej, stacji pogotowia ratunkowego itp.,
• na ulicach i drogach, na których odbywa się ruch autobusów lub trolejbusów wykonujących odpłatny przewóz na regularnych liniach, z wyjątkiem progów wyspowych lub progów płytowych o krzywej sinusoidalnej rampie najazdowej lub rampie prostej o pochyleniu nie większym niż 1:15,
• na jezdniach innych niż bitumiczne, jeżeli nie można zastosować oznakowania poziomego P-25,
• na łukach dróg i w innych przypadkach, gdy ich obecność może powodować zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego.
• Progi zwalniające nie mogą być umieszczane dalej niż:
• 40 m od końcowego punktu łuku poziomego drogi,
• 60 m od miejsca lub obiektu wymuszającego zmniejszenie prędkości pojazdów, np. skrzyżowania ulic lub dróg wymagającego zmiany kierunku ruchu co najmniej o 70^o.

Progi zwalniające nie mogą być umieszczane bliżej niż:

• 20 m od końcowego punktu łuku poziomego drogi, gdy wewnętrzny promień łuku jest mniejszy od 50 m, z wyjątkiem dróg, na których prędkość dopuszczalna wynosi nie więcej niż 30 km/h,
• 20 m od punktu początkowego spadku drogi, gdy spadek ten przekracza 10%, z wyjątkiem dróg, na których prędkość dopuszczalna wynosi nie więcej niż 30 km/h,
• 10 m od przejścia dla pieszych (nie dotyczy progów z przejściami dla pieszych),
• 20 m przed i za przejazdem kolejowym oraz 15 m przed i za przejazdem tramwajowym, licząc od skrajnej szyny toru na przejeździe,
• 25 m od najbliższej części wiaduktu lub innej konstrukcji nośnej.

Ponadto nie umieszcza się progów zwalniających na obiektach mostowych i w tunelach, nad konstrukcjami inżynierskimi, takimi jak przepusty, przejścia podziemne, komory instalacji wodociągowych i c.o. itp., oraz w odległości mniejszej niż 10 m od nich, ze względu na niszczący wpływ wstrząsów powodowanych przejeżdżaniem pojazdów samochodowych.

Ze względu na ukształtowanie w planie drogi stosuje się następujące progi zwalniające:

• listwowe – wykonane na szerokości całej drogi w formie elementu listwowego jednolitego lub składanego z segmentów,
• płytowe – wykonane w formie płyty przez odpowiednie ukształtowanie nawierzchni jezdni lub ułożenie i zamocowanie na niej odpowiedniej konstrukcji,
• wyspowe – wykonane w formie wydzielonej wyspy lub wysp umieszczonych na jezdni.

Ze względu na ukształtowanie rampy najazdowej stosuje się progi zwalniające o następujących rampach najazdowych:

• prostej,
• krzywej kołowej,
• krzywej sinusoidalnej.

Na progach zwalniających płytowych dopuszcza się wyznaczanie przejść dla pieszych lub przejazdów dla rowerzystów, jednak warunkiem jest zastosowanie płyty o długości odpowiadającej co najmniej minimalnej szerokości tych elementów.

Progi zwalniające powinien poprzedzać znak A-11a.

Jednak w strefie zamieszkania (znak D-40) oraz w strefie ograniczonej prędkości do 30 km/h lub mniejszej (znak B-43) nie stosuje się tego znaku bo maksymalna dozwolona prędkość pojazdów i tak jest bezpieczna w przypadku konieczności przejechania przez próg zwalniający.

Jeżeli na danej ulicy lub obszarze innym niż wyżej opisane, obowiązuje ograniczenie prędkości do wartości umożliwiającej łagodny przejazd przez próg, to przed progiem umieszcza się tylko znak A-11a z tabliczką T-1 określającą odległość do progu.

W przypadku konieczności ograniczenia prędkości pod znakiem B-33 dopuszcza się stosowanie tabliczki T-20. W przypadku gdy na odcinku drogi pomiędzy skrzyżowaniami znajduje się więcej progów zwalniających niż jeden, stosuje się jeden znak A-11a wraz z tabliczką T-2 przed pierwszym progiem.

Znak A-11a “próg zwalniający” umieszcza się przed zastosowanymi na jezdni progami zwalniającymi. Na odcinku drogi, na którym zastosowano progi zwalniające, prędkość powinna być ograniczona do wartości, przy której następuje łagodny przejazd przez próg zwalniający. Jeżeli progi zwalniające znajdują się w strefie ograniczonej prędkości (znak B-43) lub w strefie zamieszkania (znak D-40), a przejazd przez nie może odbywać się z prędkością większą lub równą ustalonej dla tej strefy, to znaków B-33 – ograniczenie prędkości można nie stosować.

Mając więc taką mnogość rozwiązań, warto zatem dogłębnie przeanalizować jakie rozwiązanie pasuje do danej specyfiki ruchu i czy na pewno nie da się inaczej wymusić ograniczenia prędkości na danej drodze.

Oprócz zwykłych progów zwalniających dopuszczone jest jeszcze stosowanie rozwiązań jak to się mówi bardziej „hardcorowych”. Są to progi podrzutowe.

Progi podrzutowe

Progi podrzutowe można stosować prawie wyłącznie poza drogami publicznymi:

– na obszarach o ograniczonej dostępności lub na obszarach zamkniętych (drogi położone wewnątrz osiedli i innych zwartych obszarów zabudowy mieszkaniowej, tereny zakładowe, parkingi itp.) i tylko w przypadkach, gdy konieczne jest ograniczenie prędkości pojazdów do około 5-8 km/h,

– przy wjazdach na parkingi, tereny zakładowe, tereny jednostek użyteczności publicznej itp., jeżeli są tam zainstalowane urządzenia, zamykające teren (bramy, furty, zapory itp.), jako środek, wzmacniający działanie tych urządzeń i wymuszający powolny wjazd na ten teren,

– na parkingach i innych terenach podobnych, jako środek dyscyplinujący ruch wewnętrzny.

Na drogach publicznych dopuszcza się stosowanie progów podrzutowych wyłącznie na obszarze przejścia granicznego jako element uzupełniający zaporę U-13b.

Progi podrzutowe można wykonywać z segmentów, z odrębnymi zakończeniami umożliwiającymi ich instalację, w postaci różnych długości, na okres czasowy lub stały. Na progach podrzutowych umieszcza się znak poziomy P-25. Znaku P-25 można nie umieszczać na progach wykonywanych z segmentów o barwach na przemian czarnej i żółtej. Na powierzchni najazdowej progów wykonywanych z segmentów zaleca się umieszczenie elementów odblaskowych.

Zatem na koniec warto podkreślić jeszcze raz, że progi zwalniające i progi podrzutowe to na pewno skuteczne działanie wymuszające ograniczenie prędkości pojazdów jadących po drodze. Tylko, jak to wskazują przepisy, powinno być stosowane jako ostateczność, a nie podstawowe działanie. Nie zawsze też czysto inżynieryjne i rysunkowe podejście do ich projektowania i umieszczania na drodze, bez analizy w terenie, daje właściwe skutki i później w trakcie ich użytkowania realizuje definicyjną zasadę według której samochód osobowy średniej wielkości może przejechać przez próg bez wyraźnych niedogodności ruchu oraz bez zagrożenia bezpieczeństwa.