Skąd się wziął plac manewrowy?

Od wielu lat system szkolenia i egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami nie zmienia się w takim zakresie jaki byśmy chcieli. Oczywiście nie znaczy to, że nie zmienia się w ogóle. Ale jak weźmiemy każdego instruktora, egzaminatora, wykładowcę, właściciela ośrodka szkolenia kierowców, a nawet dyrektora WORD  z osobna to za każdym razem będą nam w stanie wskazać gdzie i jak jego zdaniem należałoby ten system poprawić. Celowo używam pojęcia system, bo najczęściej jest tak, że egzaminatorzy chcą poprawiać system szkolenia, a instruktorzy system egzaminowania. Zapewne obydwie strony mają rację, ale gdzieś musi być ten kompromis. W dyskusjach zazwyczaj przewija się temat podstawowy, a mianowicie czy potrzebny jest nam plac manewrowy, a jeżeli tak to dlaczego są takie a nie inne manewry.

Aby to wyjaśnić trzeba najpierw odwołać się do podstaw. Pewnie wielu z was zastanawia się kto to wymyśla i dlaczego się tak strasznie upiera, żeby to utrzymywać. Niestety nie miejcie naszych urzędników za taki twórczych jak by się wydawało 😊. Taka twórczość ma swoje podstawy w prawie europejskim. Zarówno manewry jak i obowiązek ich wykonywania w pewnym rygorze inspirowane są przepisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/126/WE w sprawie praw jazdy.

Zanim sobie prześledzimy wymagania dla prawa jazdy kategorii C i C+E powiedzmy sobie bezpośrednio, że wymieniona dyrektywa regulując zasady uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami w tym w szczególności zasady przeprowadzania egzaminu państwowego na prawo jazdy, nie nakłada na Państwa członkowskie obowiązku przeprowadzania szkolenia kandydatów na kierowców przed egzaminem. Nie reguluje też uprawnień instruktorów nauki jazdy. Zatem kraje członkowskie w tym zakresie mają daleko rozumianą dowolność.

Nie ma tej dowolności w zakresie obowiązkowych manewrów do wykonania podczas egzaminu.

Zatem zobaczmy co na to dyrektywa w zakresie prawa jazdy kategorii C i C+E, D i D+E

Zadania egzaminacyjne określone są w załączniku nr 2 do dyrektywy. Prześledźmy je w kontekście stosowanych u nas zadań egzaminacyjnych

Umiejętności i zachowania sprawdzane w odniesieniu do kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1 oraz D1E

1. Przygotowanie i techniczna kontrola pojazdu pod kątem bezpieczeństwa ruchu

Osoby ubiegające o prawo jazdy się muszą się wykazać zdolnością przygotowania do bezpiecznej jazdy przez spełnienie następujących wymogów:

• Ustawienie fotela do osiągnięcia poprawnej pozycji siedzącej;
• Ustawienie lusterek wstecznych, dopasowanie pasów bezpieczeństwa oraz zagłówków, jeżeli pojazd jest w nie wyposażony;
• Wybiórcze sprawdzenie stanu opon, hamulców, układu kierowniczego, świateł, reflektorów, kierunkowskazów oraz sygnału dźwiękowego;
• Kontrola układów wspomagania hamulców i kierownicy; kontrola stanu kół, zamocowania kół, fartuchów przeciwbłotnych, szyby przedniej, szyb bocznych i tylnych oraz wycieraczek, poziomu płynów (np. olej silnikowy, płyn chłodzący, płyn spryskiwacza); kontrola i stosowanie pulpitu sterowniczego, łącznie z urządzeniami rejestrującymi określonymi w rozporządzeniu (EWG) nr 3821/85.

Ostatni wymóg nie ma zastosowania do osób ubiegających się o prawo jazdy upoważniające do kierowania pojazdami kategorii C1 lub C1E nieobjętymi zakresem tego rozporządzenia;

• Kontrola ciśnienia powietrza, zbiorników powierza oraz zawieszenia;
• Sprawdzenie czynników bezpieczeństwa związanych z załadowaniem pojazdu: nadwozie, pokrywy, drzwi ładunkowe, mechanizmy zamykające (jeżeli dostępne), zamknięcie kabiny (jeżeli dostępne), sposób załadowania, zabezpieczenie ładunku (wyłącznie kategorie C, CE, C1, C1E);
• Sprawdzenie mechanizmu sprzęgającego, przewodów hamulcowych i elektrycznych (wyłącznie kategorie CE, C1E, DE, D1E);
• Zdolność do podejmowania szczególnych środków bezpieczeństwa pojazdu; kontrola nadwozia, drzwi serwisowych, wyjść awaryjnych, urządzeń pierwszej pomocy, gaśnic oraz innych urządzeń bezpieczeństwa (wyłącznie kategorie D, DE, D1, D1E).
• Czytanie map drogowych, planowanie trasy, łącznie z wykorzystaniem elektronicznych systemów nawigacji (zadanie nieobowiązkowe).

2. Egzamin obejmuje manewry szczególne pod kątem bezpieczeństwa ruchu:

• Sprzęganie oraz rozprzęganie lub rozprzęganie i ponowne sprzęganie przyczepy z pojazdem mechanicznym; sytuacją wyjściową jest sytuacja, w której pojazd ciągnący stoi obok przyczepy (nie w jednej linii) (wyłącznie kategorie CE, C1E, DE, D1E);
• Cofanie po łuku, linię łuku pozostawia się do wyboru Państwom Członkowskim;
• Bezpieczne parkowanie w celu załadunku/rozładunku; przy rampie/platformie załadowczej lub podobnym urządzeniu (wyłącznie kategorie C, CE, C1, C1E);
• Parkowanie w celu umożliwienia pasażerom opuszczenia autobusu lub wejścia do niego w bezpieczny sposób (wyłącznie kategorie D, DE, D1, D1E).

No i oczywiście zadania jakie należy wykonać w ruchu drogowym:

Zachowanie w ruchu

• Ubiegający się o prawo jazdy muszą wykonać wszystkie poniższe czynności w normalnym ruchu ulicznym, przy pełnym zachowaniu bezpieczeństwa oraz z zachowaniem należytej ostrożności:
• Ruszanie: po zaparkowaniu, po zatrzymaniu w ruchu; wyjazd z podjazdu;
• Jazda po prostych odcinkach dróg: mijanie pojazdów nadjeżdżających z naprzeciwka, łącznie z wąskimi odcinkami;
• Jazda po łuku;
• Skrzyżowania: zbliżanie się i przekraczanie skrzyżowań oraz rozjazdów;
• Zmiana kierunku ruchu: skręty w prawo i w lewo; zmiana pasa ruchu;
• Wjazd/zjazd z autostrady lub podobnej drogi (jeżeli dostępna): włączanie się do ruchu z pasa wolnego ruchu; zjeżdżanie na pas wolnego ruchu;
• Wyprzedzanie/omijanie: wyprzedzanie innych pojazdów w ruchu (jeżeli możliwe); omijanie przeszkód, np. zaparkowanych pojazdów; wyprzedzanie przez inne pojazdy (jeżeli właściwe);
• Specjalne cechy drogi (jeżeli dostępne): ronda; przejazdy w poziomie szyn; przystanki tramwajowe lub autobusowe; przejścia dla pieszych; jazda pod górę i z góry na długich odcinkach; tunele;
• Zachowanie należytej ostrożności przy wysiadaniu pojazdu.

3. Kierowanie pojazdem w sposób bezpieczny i energooszczędny

• Kierowanie pojazdem w taki sposób, by zapewnić bezpieczeństwo uczestników ruchu oraz zmniejszyć zużycie paliwa i emisje w czasie przyśpieszania, zwalniania, jazdy pod górę i w dół, w razie potrzeby przez ręczną zmianę biegów.

Jak popatrzymy na nasze zadania egzaminacyjne i ich zawartość merytoryczną to od razu  zobaczymy, że zostały one bezpośrednio przeniesione z przepisów dyrektywy. Oczywiście dyrektywa nie wskazuje obowiązku posiadania placu manewrowego, ale wyraźnie oddziela manewry specjalne od manewrów i zadań egzaminacyjnych realizowanych w ruchu drogowym.

Wartym zauważenia jest zadanie:

„Cofanie po łuku, linię łuku pozostawia się do wyboru Państwom Członkowskim;”

Oznacza to, że zadanie takie jest obowiązkowe dla całej grupy kategorii C, CE, C1, C1E, D, DE, D1. Państwa członkowskie w tym wypadku mogą zdecydować o linii łuku po jakim będzie realizowane zadanie egzaminacyjne, ale nie mogą go „odpuścić”.

Do decyzji pozostaje także gdzie takie zadanie będzie realizowane. W przypadku polskiego egzaminu zadanie to jest realizowane na placu manewrowym w tzw. komfortowych warunkach. Oczywiście może ono być realizowane w ruchu drogowym, co byłoby jednoznacznie niebezpieczne, albo np. na bazie podmiotu prowadzącego transport drogowy, albo na terenie centrum logistycznego.

Warto też zauważyć, że do obowiązkowych manewrów należą też:

„Bezpieczne parkowanie w celu załadunku/rozładunku; przy rampie/platformie załadowczej lub podobnym urządzeniu (wyłącznie kategorie C, CE, C1, C1E);”

Akurat to zadanie w odniesieniu do naszego egzaminu jest odrobinę naciągnięte. Oczywiście mamy parkowania, ale nie są one realizowane przy wskazanej przez dyrektywę infrastrukturze. Wydaje się, że wskazana przez przepisy dyrektywy infrastruktura, a w zasadzie wykorzystanie jej podczas parkowania na egzaminie stanowiłoby urealnienie naszego egzaminu.

Zatem biorąc pod uwagę powyższe zapisy dyrektywy daje się zauważyć, że polscy urzędnicy nie wymyślali nic nowego. Dostosowali jedynie obowiązujące przepisy do wymagań UE.

Wprowadzony został plac manewrowy, ale wyłącznie dlatego, żeby niektórych manewrów nie robić na drodze bo mogłoby to być niebezpieczne lub bardzo trudne do wykonania. Plac manewrowy, a w zasadzie wykonywanie na nim manewrów daje równe szanse wszystkim kursantom. Ruch drogowy taki sterylny nie będzie.

Czy zrobili to dobrze?.

Na czas kiedy było to realizowane na pewno tak.

Czy ten sposób przeprowadzania egzaminu odpowiada obecnym potrzebom?

Na pewno nie w pełni.

Czy plac jest potrzebny?

Oceńcie to sami próbując np. wykonać manewr cofania po łuku samochodem ciężarowym z przyczepą w normalnym ruchu drogowym.

Mając na względzie powyższe otwieramy dyskusję nad koniecznością dostosowania do rzeczywistości zadań egzaminacyjnych, sposobu ich realizacji i oceny na polskim egzaminie. Obmyślając nowe sposoby sprawdzania umiejętności kandydatów na kierowców nie możemy jednak zapomnieć o ww. wymaganiach.

I z ostatniej chwili.

Trwają prace nad nową dyrektywą w sprawie praw jazdy. Zmianie ulegną także niektóre wymagania co do egzaminów dla kategorii C i C+E. Dlatego też warto planując zmiany wziąć od razu poprawkę na aktualne prace Komisji i Parlamentu Europejskiego.