Wreszcie mamy projekt zmian!

Zaczynamy nowy rok od intensywnych prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw oznaczonej w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pod nr UC76. Projekt ten w czwartek 16 stycznia 2025 został przekazany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych. Dzisiaj, w ślad za uzasadnieniem, zaprezentuje Wam idee jakie przyświecały twórcom tego projektu. Dołożę też kilka wstępnych komentarzy bo nie wszystkie pomysły wydają się przemyślane. W przyszłym tygodniu podzielę się z Wami szczegółową analizą zmian i pokażę jak te same pomysły mogą być rozwiązane, aby nie powodować wątpliwości interpretacyjnych na później. Mam nadzieję, że wspólnie uda się wypracować dobre rozwiązania.

Odpowiadając od razu na pytanie czy założenie poprawy jakości szkolenia przy pomocy tego projektu zostanie osiągnięte, odpowiedź brzmi: nie w takim stopniu jak obiecywano. Poprawi się komfort kursantów, przedsiębiorców prowadzących ośrodki szkolenia kierowców, a także egzaminatorów i Wojewódzkich Ośrodków Ruchu Drogowego. Poprawi się także nadzór nad kierującymi pojazdami poprzez zwiększenie kar np. za jazdę bez uprawnień. Dodane zostaną także nowości w postaci prawa jazdy dla 17 latków wraz z obowiązkową jazdą z osobą towarzyszącą, a także okres próbny ze szkoleniami z bezpieczeństwa ruchu drogowego, które jednak nie poprawią jakości szkolenia.

Nad poprawą jakości szkolenia pracuje zespół. To on ma wypracować nowy projekt ustawy, który się do tego przyczyni. Termin ma na czerwiec tego roku. Niech pracuje na zdrowie.  Jednak większość z nas zadaje pytanie czy nie powinno się połączyć tych projektów, żeby dać szansę wypracować zespołowi coś nowego i w pełni spójnego?. Rozumiem jednak, że efekty pracy zespołu będą mogły być skonsumowane dopiero pod koniec tego roku, a obecny projekt rozpoczął już ścieżkę i ma szanse na realizację właśnie w połowie tego roku. Zatem przyjrzyjmy się proponowanym zmianom:

17 latkowie

W projekcie zaproponowano przywrócenie możliwości wydawania prawa jazdy kategorii B osobom, które osiągnęły wiek 17 lat i uzyskały pisemną zgodę rodziców lub opiekunów, w powiązaniu m.in. z wdrożeniem regulacji dotyczących okresu próbnego oraz wprowadzeniem systemu jazdy w towarzystwie doświadczonego kierowcy.

W uzasadnieniu wskazano, że prawo jazdy kategorii B 17-latkom wydają m.in. w Austria, Estonia, Francja, Dania, Luksemburg, Holandia oraz Niemcy.

Planując takie rozwiązanie należy pamiętać, że art. 4 ust. 6 dyrektywy 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie praw jazdy jednoznacznie określa, że państwa członkowskie mogą obniżyć dolną granicę wieku, od której wydawane jest prawo jazdy dla kategorii B i BE – do 17 lat z tym, że takie prawa jazdy są ważne jedynie na terytorium państwa członkowskiego wydającego prawo jazdy do czasu osiągnięcia przez posiadacza prawa jazdy 18 lat.

Wskazano, że system szkolenia kierowców obowiązujący w Polsce ograniczający się do kilkudziesięciu godzin szkolenia teoretycznego i praktycznego nie jest w stanie zapewnić w pełni możliwości realizacji podstawowego celu, jakim jest przygotowanie kandydatów na kierowców do bezpiecznego uczestniczenia w ruchu drogowym. Zgodnie z zaleceniami ekspertów międzynarodowych system szkolenia kierowców powinien umożliwiać:

• kształtowanie świadomości ryzyka poprzez indywidualne doświadczenie,
• skuteczną naukę bezpiecznych zachowań na drodze,
• kształtowanie indywidualnej motywacji kierowcy i społecznej odpowiedzialności,
• nabycie niezbędnego doświadczenia przed uzyskaniem prawa jazdy,
• nadzór nad młodym, niedoświadczonym kierowcą w czasie dwóch pierwszych lat kierowania pojazdem.

Efektywny model szkolenia kierowców powinien być maksymalnie wydłużony, umożliwiać rozpoczęcie nauki jak najwcześniej i obejmować m.in. system jazdy z  osobą towarzyszącą po uzyskaniu prawa jazdy w pierwszym okresie samodzielnych jazd, okres próby dla młodych stażem kierowców czy dodatkowe szkolenie po upływie 4-6 miesięcy posiadania prawa jazdy. Również zalecenia opublikowane w raporcie Komisji Europejskiej (Thematic Report, Young Novice Drivers, EC, 2023) wskazują, że zostało udowodnione, iż m.in. następujące środki w przeciwdziałaniu wypadkom drogowym popełnianym przez młodych kierowców mogą okazać się skuteczne:

• jazda w towarzystwie starszego, bardziej doświadczonego kierowcy,
• niższy poziom alkoholu we krwi.

W projekcie zakłada się, że prawo jazdy kategorii B wydane osobie, która nie ukończyła 18 lat będzie uprawniało ją wyłącznie do kierowania:

• na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – do czasu ukończenia 18 lat;
• w towarzystwie pasażera znajdującego się na przednim siedzeniu, w  przypadku pojazdu samochodowego innego niż czterokołowiec – przez okres 6  miesięcy licząc od dnia otrzymania prawa jazdy, jednak nie dłużej niż do czasu ukończenia 18 lat.

Przyjęto, że okres 6 miesięcy jest wystarczający dla przyjęcia dobrych nawyków w zakresie kierowania pojazdem.

Pasażerem omawianego „młodego kierowcy” powinna być osoba posiadająca odpowiednie doświadczenie w kierowaniu pojazdem, która będzie w stanie przekazywać wskazówki podczas jazdy i kształtować prawidłowe zachowania bezpiecznego kierowania pojazdem. Zatem zaproponowano aby osoba towarzysząca musiała spełniać łącznie następujące warunki:

• ukończone 25 lat;
• prawo jazdy kategorii B od co najmniej 5 lat, które nie jest zatrzymane na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 2 albo art. 135a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym;
• brak zakazu prowadzenia pojazdów w ciągu ostatnich 5 lat;
• nie znajdowanie się pod wpływem alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu.

Oczywiście wymogi w zakresie dotyczącym wieku i czasu posiadania uprawnień nie będą miały zastosowania do instruktorów i egzaminatorów, którzy uzyskali uprawnienia przed ukończeniem 25 lat i posiadają prawo jazdy kategorii B przez okres krótszy niż 5 lat.

Wydawane „młodemu kierowcy” prawo jazdy będzie zawierało kod wskazującym, że jego posiadacz jest obowiązany kierować pojazdem określonym w prawie jazdy kategorii B, innym niż czterokołowiec, wyłącznie w towarzystwie pasażera spełniającego określone wymogi.

Na „młodym kierowcy” będzie spoczywał obowiązek weryfikacji trzeźwości, wieku, uprawnień i niekaralności pasażera. Prowadzenie pojazdu bez takiego pasażera będzie traktowane jako jazda bez uprawnień.

Do rozstrzygnięcia pozostaje, czy ktokolwiek będzie jeździł z osobą towarzyszącą, czy przemyśli trudności i powie: odpuszczę jazdę na 6 miesięcy i po 6 miesiącach już będę mógł sam jeździć.

Pytanie też czy zachętą będzie nie 2 a 3 letni okres próbny dla tych osób? 

Okres próbny

Powyższe regulacje są ściśle powiązane z przewidzianym projektowaną ustawą wdrożeniem rozwiązań dotyczących okresu próbnego.

Podkreślić należy, że regulacje zawarte w rozdziale 14 ustawy z dnia 5  stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (regulacje dotyczące okresu próbnego) od ponad 10 lat oczekują na wejście w życie. Na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 957, z późn. zm.) przepisów ww. rozdziału 14 nie stosuje się do czasu wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających przekazywanie danych na zasadach określonych w art. 100aa–100aq ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym. Aktualnie nie jest znana data ogłoszenia komunikatu określającego termin wdrożenia omawianych rozwiązań technicznych.

Wprowadza się nowy rozdział 13a, który w nowy sposób reguluje okres próbny. Osoby, które po raz pierwszy uzyskały prawo jazdy kategorii B (data pewna i aktualnie dostępna w centralnej ewidencji kierowców) będą objęte okresem próbnym trwającym 2 lata, a w przypadku nieletniego posiadacza prawa jazdy kategorii B okres próbny będzie trwał od dnia uzyskania prawa jazdy do ukończenia 18 roku życia i następnie 2 lata, jak u pozostałych kierowców (w sumie do 3 lat).

W okresie próbnym kierujący pojazdem będą objęci surowszymi regulacjami. Będą objęci zakazem:

• spożywania alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;
• przekraczania prędkości 50 km/h na obszarze zabudowanym, 80 km/h poza obszarem zabudowanym oraz 100 km/h na autostradzie i drodze ekspresowej dwujezdniowej;
• wykonywania przewozu osób taksówką albo w ramach przewozu okazjonalnego w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1539, z późn. zm.).

Dodatkowo osoby objęte okresem próbnym, które nie ukończyły 18 lat, będą mogły przewozić inne osoby nieletnie wyłącznie w towarzystwie dorosłego doświadczonego kierowcy – pasażera spełniającego wymagania określone w projektowanych przepisach ustawy.

Ponadto w okresie próbnym kierowca będzie zobowiązany odbyć kurs dokształcający w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz praktyczne szkolenie w zakresie zagrożeń w ruchu drogowym po upływie 4 miesięcy od dnia rozpoczęcia okresu próbnego, ale nie później niż przed upływem 12 miesięcy do dnia jego zakończenia.

A może wcześniejsze odbycie szkoleń mogłoby zdejmować obowiązek jazdy z osobą towarzyszącą.

Zatrzymanie prawa jazdy

Dodana zostanie nowa przesłanka zatrzymania prawa jazdy, tj. kierowanie pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na drodze jednojezdniowej dwukierunkowej poza obszarem zabudowanym.

Przewiduje się również zwiększenie uprawnień Policji w  zakresie zatrzymywania praw jazdy kierującego pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h. Dotychczas powyższe przekroczenie prędkości skutkowało zatrzymaniem prawa jazdy wyłącznie w   przypadku kierowania pojazdem na obszarze zabudowanym.

Wymiana zagranicznych praw jazdy

Według projektodawców zasadnym jest usprawnienie procedury wydawania polskiego prawa jazdy na podstawie prawa jazdy zagranicznego. Projektowana zmiana dopuszcza złożenie wniosku o wydanie prawa jazdy przed spełnieniem wymogu posiadania miejsca stałego zamieszkania przez 185 dni w ciągu roku.

Super OSK

W myśl art. 31 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami przedsiębiorca prowadzący ośrodek szkolenia kierowców może wystąpić do właściwego starosty z wnioskiem o wydanie poświadczenia potwierdzającego spełnianie dodatkowych wymagań w zakresie prawa jazdy kategorii A, B, C lub D, jeżeli posiada akredytację kuratora oświaty, o której mowa w art. 118 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 737, z późn. zm.).

Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 2245) zmieniła w sposób zasadniczy zasady przyznawania akredytacji kuratora oświaty, o której mowa w art. 118 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. Wprowadziła m. in. 5 letni okres ważności akredytacji (dotychczas były one bezterminowe) oraz wymóg uprzedniego prowadzenia kształcenia w formie lub formach pozaszkolnych przez okres co najmniej 3 lat.

Tym samym, na gruncie obowiązujących przepisów nie jest możliwe uzyskanie akredytacji kuratora oświaty w przypadku, gdy Ośrodek Szkolenia Kierowców nie prowadził kształcenia w formie lub formach pozaszkolnych przez okres co najmniej 3 lat, tj. nie legitymuje się stosownym wpisem do Rejestru Szkół i Placówek Oświatowych https://rspo.gov.pl/

Podkreślić należy, że celem akredytacji jest zapewnianie nadzoru kuratora oświaty nad jakością kształcenia ustawicznego prowadzonego w danej formie pozaszkolnej. Przyjąć należy, że Ośrodki Szkolenia Kierowców zgodnie z art. 43 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami są objęte nadzorem starostów, w tym w zakresie dotyczącym szkoleń, kursów oraz jakości kształcenia (analizy statystyczne dotyczące średniej zdawalności osób szkolonych w danym ośrodku).

Tym samym, nie wydaje się celowe dublowanie zadań z zakresu nadzoru nad jakością kształcenia oferowanego przez Ośrodki Szkolenia Kierowców posiadające poświadczenie potwierdzające spełnianie dodatkowych wymagań w zakresie prawa jazdy kategorii A, B, C lub D.

Biorąc pod uwagę powyższe przewiduje się usunięcie wymogu posiadania omawianej akredytacji kuratora oświaty.

Jak wiecie o takie rozwiązanie PZS walczył w Sejmie przy poprzedniej zmianie ustawy. Wtedy argumentacja nie przekonała resortu. Na szczęście resort przemyślał temat i wprowadza jedyne rozsądne rozwiązanie.

I po raz drugi zatrzymanie prawa jazdy

Uwzględniając potrzebę zwiększenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym przewidziano dodanie nowej przesłanki odmowy wydania prawa jazdy i cofnięcia uprawnień – kierowanie pojazdem silnikowym bez uprawnień.

Aktualnie na podstawie art. 102 ust. 1d ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o  kierujących pojazdami osoba, która kierowała pojazdem silnikowym bez uprawnień (wydano decyzję administracyjną o zatrzymaniu na 3 miesiące jej prawa jazdy albo zatrzymano prawo jazdy na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 2 lub 2a albo art. 135a ust. 1 pkt 2 lub 2a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym) ma jedynie przedłużany okres, na który zatrzymano prawo jazdy, do 6  miesięcy.

W przypadku zbiegu postępowania w przedmiocie wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy na 3 miesiące (decyzja, o której mowa w art. 102 ust. 1c ustawy, nie została jeszcze wydana) starosta wydaje decyzję o   zatrzymaniu prawa jazdy na okres 6 miesięcy.

Powyższe stoi w sprzeczności z zasadami bezpieczeństwa ruchu drogowego, które zakładają, że osoby kierujące pojazdem bez stosownych uprawnień winny być surowo karane.

Dlatego też zmieniono art. 102a ustawy wskazując, że osoba, która kierowała pojazdem silnikowym w okresie 3 miesięcznego zatrzymania prawa jazdy albo w okresie zatrzymania prawa jazdy na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 2 lub 2a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym będzie traktowana jak osoba, w stosunku do której została wydana decyzja o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami.

Zmiana art. 52 – przerwanie egzaminu

Uwzględniając postulaty środowiska egzaminatorów przewiduje się doprecyzowanie brzmienia regulacji dotyczącej zakończenia egzaminu na prawo jazdy przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań, w taki sposób aby jak najpełniej odzwierciedlić regulacje zawarte w pkt 9.1 załącznika nr 2 do dyrektywy 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie praw jazdy (przekształcenie).

Podkreślić należy, że przedmiotowa dyrektywa na pierwszym miejscu stawia potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa egzaminatora i to nie tylko przed niebezpiecznym zachowaniem osoby egzaminowanej na drodze, ale również przed agresją osoby egzaminowanej, nieprzestrzeganiem obostrzeń związanych z stanem zagrożenia epidemicznego albo innym trudnym do przewidzenia zachowaniem osoby egzaminowanej mogącym stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa egzaminatora.

Egzaminator będzie mógł oficjalnie pracować dodatkowo

Przesądzono, że stosowanie wobec egzaminatorów przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne jest nadmiarowe i z tych względów zaproponowano uchylenie art. 63 ust. 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o   kierujących pojazdami.

Jednakże, aby zachować zgodność przepisów ustawy z dnia 5 stycznia 2011  r. o kierujących pojazdami z dyrektywą 2006/126/WE zaproponowano pozostawienie bez zmian zakazu wynikającego z art. 63 ust. 4 ustawy o kierujących pojazdami

A tutaj możecie zobaczyć projekt w całości:

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12393550/katalog/13105958#13105958