Recydywa jako element dyscyplinujący kierujących pojazdami mechanicznymi
Recydywa wykroczeniowa nie była dotąd szerzej znana kierującym pojazdami mechanicznymi.
W przestrzeni publicznej słychać również głosy, że jest to rozwiązanie nieznane przez przepisy polskiego prawa wykroczeń, a wprowadzono je po to, aby łupić finansowo kierowców, chcących utrzymać dotychczasowe nawyki, przyzwyczajenia i zachowania (raczej niewłaściwe) w ruchu drogowym.
Prawda jest taka, że recydywa od wielu lat istnieje w przepisach Kodeksu wykroczeń. W literaturze wyróżnia się recydywę jednokrotną i wielokrotną[1]. Recydywa jednokrotna jest traktowana jako okoliczność obciążająca. Jest ona oceniana w sytuacji, gdy sprawca był już karany za podobne wykroczenie. Podobieństwo wykroczeń oznacza, że należą one do tego samego rodzaju. Recydywa wielokrotna oznacza, że sprawca był już karany dwukrotnie za podobne wykroczenia umyślne,
a następnie w ciągu dwóch lat od ukarania poprzedniego popełnił trzecie podobne wykroczenie umyślne.
Z dniem 17 września 2022 r. weszły w życie istotne zmiany w Kodeksie wykroczeń, dotyczące recydywy, które objęły swoim zakresem jedynie niektóre wykroczenia Rozdziału XI „Wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji” wskazanej ustawy. W tym przypadku „recydywa” oznacza obligatoryjne zaostrzenie odpowiedzialności osoby kierującej pojazdem mechanicznym,
w sytuacji w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania popełni to samo wykroczenie. Karę wymierza się w wysokości nie niższej niż dwukrotność dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Ważna jest informacja, że ten rodzaj recydywy obejmuje jedynie kierujących pojazdami mechanicznymi, czyli osób prowadzących pojazdy napędzane mechanicznie za pomocą różnego rodzaju silników (spalinowych, elektrycznych, wodorowych, itp.). Za pojazd mechaniczny nie jest uważana (przynajmniej na razie) hulajnoga elektryczna, urządzenie transportu osobistego, rower albo wózek rowery, nawet jeśli posiada dedykowany pomocniczy napęd elektryczny. Pojazdem mechanicznym jest jednak motorower oraz czterokołowiec (np. Aixam).
Powstaje ostatnie pytanie, jakie wykroczenie podlegają opisanej wyżej recydywie. Dla uporządkowania i łatwiejszego zapamiętania wykroczenia umieszczono w poniższej tabeli.
Tabela nr 1 – wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji, które podlegają nowym zasadom recydywy.
| Wykroczenie | Opis dyspozycji | Grzywna/recydywa |
| Art. 86 § 1a i 2 | § 1a spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia innej osoby po uprzednim niezachowaniu należytej ostrożności na drodze publicznej, strefie zamieszkania i strefie ruchu; | 1500/3000 |
| § 2 powodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu na drodze publicznej, strefie zamieszkania i strefie ruchu po uprzednim niezachowaniu należytej ostrożności i znajdowaniu się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka | 2500/5000 | |
| Art. 86b § 1 | Kto na drodze publicznej strefie zamieszkania lub strefie ruchu prowadząc pojazd mechaniczny: wbrew obowiązkowi nie ustępuje pierwszeństwa pieszemu, nie zatrzymuje pojazdu w celu umożliwienia przejścia przez jezdnię osobie niepełnosprawnej, używającej specjalnego znaku, lub osobie o widocznej ograniczonej sprawności ruchowej,wyprzedza pojazd na przejściu dla pieszych, na którym ruch nie jest kierowany, lub bezpośrednio przed tym przejściem,omija pojazd, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu,narusza zakaz jazdy wzdłuż po drodze dla pieszych lub przejściu dla pieszych, | 1500/3000 |
| Art. 87 § 1 | Kto znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym | 2500/5000 |
| art. 92 § 2 | Kto w celu uniknięcia kontroli nie stosuje się do sygnału osoby uprawnionej do kontroli ruchu drogowego, nakazującego zatrzymanie pojazdu | Dolna granica ustawowego zagrożenia (20) |
| art. 92a § 2 | Kto prowadząc pojazd mechaniczny nie stosuje się do ograniczenia prędkości określonego ustawą lub znakiem drogowym, przekraczając je o ponad 30 km/h | 800/1600 |
| Art. 92b | Kto prowadząc pojazd mechaniczny nie stosuje się do zakazu wyprzedzania określonego ustawą lub znakiem drogowym | 1000/2000 |
| Art. 94 § 1 | Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu prowadzi pojazd mechaniczny, nie mając do tego uprawnienia | 1500/3000 |
| Art.97a | Uczestnik ruchu lub inna osoba znajdująca się na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, a także kierujący pojazdem, który narusza zakaz: objeżdżania opuszczonych zapór lub półzapór na przejeździe kolejowym, wjeżdżania na przejazd, jeśli opuszczanie zapór lub półzapór zostało rozpoczęte lub podnoszenie ich nie zostało zakończone, oraz wejścia lub wjazdu na przejazd kolejowy za sygnalizator lub za inne urządzenie nadające sygnały, przy sygnale czerwonym, czerwonym migającym lub dwóch na przemian migających sygnałach czerwonych;wjeżdżania na przejazd kolejowy, jeśli po jego drugiej stronie nie ma miejsca do kontynuowania jazdy, | 2000/4000 |
Patrząc na powyższą tabelę recydywie podlegają najbardziej niebezpieczne wykroczenia w ruchu drogowym, które należą do najczęstszych przyczyny wypadków drogowych z ofiarami w ludziach. Mowa tu zwłaszcza o przekraczaniu dopuszczalnej prędkości jazdy o ponad 30 km/h, powodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym (np. kolizji, stłuczki), także w sytuacji, gdy kierujący pojazdem mechanicznym spożył alkohol albo inne niedopuszczalne prawem środki. W recydywie jest cały katalog nieprawidłowych zachowań wobec osób pieszych albo na przejeździe kolejowym, jest każde zakazane przez Prawo o ruchu drogowym wyprzedzanie, np. na skrzyżowaniu, na przejściu dla pieszych, na przejeździe dla rowerów, itd., kierowanie pojazdem silnikowym bez stosownego uprawnienia oraz niezatrzymanie się do kontroli drogowej.
Pamiętajmy, że celem zmian, które weszły w życie 17 września 2022 r. jest zapewnienie każdemu uczestnikowi ruchu możliwości bezpiecznego korzystania z drogi. Wysokie mandaty będą płacić tylko ci kierowcy, którzy nie stosując na co dzień podstawowych zasad i przepisów ruchu drogowego powodują istotnie wysokie ryzyko wypadkowe.
dr Jacek Giszczak
[1] Por. T. Bojarski, J. Piórkowska-Flieger [w:] A. Michalska-Warias, T. Bojarski, J. Piórkowska-Flieger, Kodeks wykroczeń. Komentarz aktualizowany, LEX/el.2022, art. 38.